تبیین راهبردهای رویکرد نوزایی شهری با تأکید بر مشارکت مردم (نمونه موردی: محدوده هاشمی نژاد مشهد )

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 3، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 9، اسفند 1397، صفحه 43-60   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v5i2.64636

نویسندگان

مرتضی اصغری¹؛ فرشته احمدی^{* 1}؛ شیرین طغیانی¹؛ مریم استادی²

¹واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی

²واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

هدف از این پژوهش، تبیین راهبردهای رویکرد نوزایی شهری با تأکید بر مشارکت مردم در محدوده هاشمی­ نژاد مشهد است. نوع تحقیق کاربردی، روش مورد استفاده توصیفی-تحلیلی و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل‌هایSWOT  و  QSPMاستفاده شد. جامعه آماری، در دو سطح شامل 15 نفر کارشناس و تعداد 345 نفر از شهروندان انتخاب و به‌صورت تصادفی توزیع گردیده است. لذا با واکاوی مبانی نظری و بررسی نمونه‌های تطبیقی، ابتدا معیارهای نوزایی شهری استخراج شد. در ادامه با نظرخواهی از خبرگان، شاخص­های رویکرد نوزایی شهری در محله مذکور که با قرارگیری در محدوده اطراف حرم مطهر، علی­رغم حفظ اصالت مکانی، دچار فرسودگی کالبدی و کارکردی گردیده، ارائه شد. سپس با تدوین ماتریس عوامل داخلی و خارجی، امتیاز نهایی محاسبه گردید. نمره نهایی ماتریس ارزیابی داخلی IFE))، برابر 305/2 نشان از وضعیت ضعیف شاخص­های نوزایی نسبت به عوامل داخلی و نمره نهایی ماتریس ارزیابی خارجی­(EFE)، برابر 509/2 که نشان از وضعیت مطلوب شاخص­های نوزایی نسبت به عوامل خارجی هست. درنهایت، ضمن تدوین راهبردهای بهینه با استفاده از ماتریس SWOT و برآورد ضریب جذابیت از طریق نظرسنجی خبرگان، نسبت به اولویت­بندی راهبردها در قالب ماتریس برنامه­ریزی راهبردی کمی (QSPM)، اقدام گردید که بر این اساس استراتژی« توسعه عرصه­ های همگانی»­ (­با نمره جذابیت 862/5)،  استراتژی «ایجاد هم پیوندی بین مراکز محلی و بافت سکونتی داخل و خارج محدوده» (­با نمره جذابیت 587/5)، استراتژی «افزایش نظارت مدیریت شهری بر تغییرات کاربری اراضی شهری» (­با نمره جذابیت 586/5) و استراتژی «ارتقاء انعطاف‌پذیری طرح‌های فرادست» (­با نمره جذابیت 094/5)، به ترتیب در اولویت اول تا چهارم قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها

بومی سازی؛ راهبرد؛ عوامل داخلی و خارجی؛ مشارکت مردم؛ نوزایی شهری

مراجع

1. اکبرپورسراسکانرود، م.، پوراحمد، ا.، عمران‌زاده، ب. (1390). ارزیابی میزان مشارکت مردم در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده (نمونه موردی: محله سیروس تهران). نشریه جغرافیا و برنامه ریزی، 16(36)، 32-1

2. ایمری، ر.، لیز، ل.، راکو، م. ‌(2009). نوسازی شهر لندن (حکمرانی، پایداری و اجتماع‌محوری در یک شهر جهانی). ترجمه دکتر مجتبی رفیعیان‌. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

3. آیینی، م.، اردستانی، ز. س. (1388). هرم بازآفرینی و مشارکت مردم، معیار ارزیابی برنامه توسعه درون‌زای شهری(نمونه موردی: رویکرد قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن به بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری)، نشریه هویت شهر. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، 3 (5)، 58-47

4. بحرینی، س. ح.، ایزدی، م. س.، مفیدی، م. (1392). رویکردها و سیاست‌های نوسازی شهری(‌از بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار). فصلنامه مطالعات شهری، 3 (9)، 30-17.

5. پور‌احمد، ا.، حبیبی، ک.، کشاورز، م. (1389). سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به‌عنوان رویکردی نو در بافت‌های فرسوده شهری. فصلنامه مطالعات شهری ایرانی اسلامی، 1(1)، 92-73.

6. پورتر، ل.، شاو، ک. (2009)، کدام نوزایی شهری. ترجمه دکتر منوچهر طبیبیان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

7. خادم الحسینی، ا.‌، عارفی‌پور، ص. ‌(1391). شهرسازی مشارکتی و جایگاه مردم در برنامه‌ریزی شهری‌. مجله مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت، 7 (19)، 123-108

8. خاکپور، ب. ع.، مهرورز، ا. ‌(اسفند 1393). بررسی استراتژی‌های مؤثر در فرآیند احیاء بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر مشارکت مردمی (نمونه موردی: بافت آب کوه مشهد). تهران: اولین کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار،.

9. راجرز، ر. (1999). به‌سوی یک رنسانس شهری. ترجمه دکتر ایزدی، تهران، انتشارات: دانشگاه تهران

10. رهنما، م. ر.، اجزاء شکوهی، م.، اجودانی، م.، امیرفخریان، م.، آقاجانی، ح.، عباس زاده غ. ر. (1387). کاربرد تلفیقی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و سیستم اطلاعات جغرافیایی برای شناسایی نقاط اولویت‌دار توسعه محلات مراکز شهری "نمونه: محله پاچنار شهر مشهد". نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، 13(26)، 27-1

11. رهنما، م. ر.، خاکپور، ب. ع.، صادقی، م. (1391). تحلیل مدیریت استراتژیک در کلان‌شهر مشهد با مدل SWOT. نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، 16(42)، 198-173

12. زاهدی م.، آمنه، ملک‌آبادی، س. ا. (1392). تحلیل و واکاوی تجربه مدیریت بهسازی و ساماندهی میدان شهدا. نشریه هفت شهر، 4 (43)، 134-121

13. زنگی‌آبادی، ع.‌، مؤید فر، س. (1391). رویکرد بازآفرینی شهری در بافت‌های فرسوده، برزن شش بادگیری شهر یزد. مجله معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 5 (9)، 314-297

14. صحی‌زاده، م.، ایزدی، م. س. (1383). حفاظت و توسعه شهری: دو رویکرد مکمل یا مغایر. فصلنامه شهرسازی و معماری آبادی، 14 (45)، 21-12

15. عندلیب، ع. ر.‌(1389). اصول نوسازی شهری ‌(رویکردی نو به بافت‌های فرسوده). تهران‌: انتشارات آذرخش

16. لطفی، س. ‌(1391). تبارشناسی بازآفرینی شهری از بازسازی تا نوزایی. تهرا:، انتشارات آذرخش

17. مهدوی، ش. (1381). معرفی یک سند شهری: به‌سوی نوزایی شهر. نشریه هفت شهر، 1(6)، 117-108

18. Frampton, K. (2000). Seven points for the millennium: An untimely manifesto. The Journal of Architecture, 5(1), 21-33.

19. Goldstein, B. D., Sites, W. (2017). The Roots of Urban Renaissance Gentrification and the Struggle over Harlem. London: Harward University Press.

20. Kong, L. (2009). Towards a synthetic district: The revitalizing plan for the textile city core area (Unpublished master's thesis). KTH Royal Institute of Technology, Stockholm, England.

21. Marquardt, N., Füller, H., Glasze, G., & Pütz, R. (2012). Shaping the urban renaissance: New-build luxury developments in Berlin. Urban Studies, 50(8), 1540-1556.

22. Neal, P. (Ed.). (2003). Urban villages and the making of communities. London: Spon Press.

23. Pavoni, R. (Ed.). (1997). Reviving the renaissance: The use and abuse of the past in nineteenth-century Italian art and decoration. Cambridge: Cambridge University Press.

24. Ponzini, D., & Rossi, U. (2010). Becoming a creative city: The entrepreneurial mayor, network politics and the promise of an urban renaissance. Urban Studies, 47(5), 1037-1057.

25. Sanvido, V., Grobler, F., Parfitt, K., Guvenis, M., & Coyle, M. (1992). Critical success factors for construction projects. Journal of Construction Engineering and Management, 118(1), 94-111.

26. Scott, A. J. (2006). Creative cities: Conceptual issues and policy questions. Journal of Urban Affairs, 28(1), 1-17.

27. Sorensen, A., Okata, J., & Fujii, S. (2010). Urban renaissance as intensification: Building regulation and the rescaling of place governance in Tokyo’s high-rise manshon boom. Urban Studies, 47(3), 556-583.

28. Southworth, M. (2005). Designing the walkable city. Journal of Urban Planning and Development, 131(4), 246-257.