تأمّلی در کاربرد قاعده ی فقهی إعراض

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 2، دوره 45، شماره 1 - شماره پیاپی 92، اردیبهشت 1392، صفحه 31-51   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.9525

نویسنده

عبدالحسین رضائی راد^*

استادیار دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

در این مقاله، با هدف ارتقای قوانین موضوعه ی ایران و افزایش جنبه های کاربردی آن ها و در جهت تأمین هر چه بیشتر امنیت مالی جامعه، قاعده ی فقهی إعراض، مورد تأمل قرار می گیرد؛ قاعده ای که در منابع فقهی، به طور واضح و مبسوط، مورد بحث قرار نگرفته است، اما در حقوق مدنی ایران، مبنای بعضی از قوانین می باشد. همین امر، ابهامات و بعضاً، تصمیمات عجولانه ای را در خصوص تصرف اموال مردم، به تصور معرضٌ عنه بودن آن اموال، باعث گردیده است.
میزان قابلیت تعمیم قاعده ی إعراض، چکونگی اثبات إعراض، تفاوت مال معروضٌ عنه با مال مفقود و متروک، عدم تأثیر إعراض در صورت رجوع مالک یا وجود احتمال رجوع، نتیجه ی إعراض در حقوق جمعی و مشترک و همچنین عدم سلب مالکیت در اثر إعراض در اموال غیر منقول، عمده مسائلی هستند که این مقاله، در صدد تبیین واثبات آن ها است.

کلیدواژه‌ها

إعراض؛ مالکیت؛ إسقاط مالکیت؛ قاعده ی فقهی إعراض

مراجع

آشتیانی، محمد­حسن­بن­جعفر، القضاء، بیروت: دارالنفائس، 1327 ق.

انصاری، مرتضی­بن­محمد­أمین، النکاح، قم: اول، مجمع­الفکر­الإسلامی، 1415 ق.

بجنوردی، محمد­حسن، القواعد­الفقهیة، مهدی­مهریزی، اول، قم: الهادی،1419 ق.

بحرالعلوم، سید­محمد، بلغة­الفقیه، سید­محمد­تقی­آل­بحرالعلوم، تهران: مکتبة­الصادق، 1403 ق.

بهوتی، منصور، کشّاف­القناع­عن­متن­الإقناع، بیروت: هلال­مصیلی­مصطفی­هلال، 1402 ق.

جعفری­لنگرودی، آراء­شورای­عالی­ثبت، تهران:1345.

حر­عاملی، محمد­بن­حسن، وسائل­الشیعةإلی­تحصیل­مسائل­الشریعة، بیروت: مؤسسةآل­البیت (علیهم­السلام) لإحیاء­التراث. 

خمینی، سید­روح­الله، تحریر­الوسیلة، نجف: مطبعة­الآداب، 1390 ق.

خمینی، سید­مصطفی، مستند­تحریر­الوسیلة، قم: مؤسسه­ی­تنظیم­و­نشر­آثار­امام­خمینی،1376.

خوئی، سید­أبوالقاسم، کتاب­الإجارة (مستند­العروة­الوثقی)، مرتضی­بروجردی، اول، قم: المطبعةالعلمیة، 1365.

روحانی، سید­محمد­صادق، المسائل­المستحدثة، چهارم، قم: دار­­الکتب، 1414 ق.

شهید­اول، محمد­بن­مکی، الدروس­الشریعة­فی­فقه­الإمامیة، اول، قم: مؤسسة­النشر­الإسلامی، ،1412 ق.

شهید­ثانی، زین­الدین­بن­علی، الروضة­البهیة­فی­شرح­اللمعة­الدمشقیة، دوم،1410 ق. 

همو، مسالک­الأفهام­إلی­تنقیح­شرائع­الإسلام، قم: مؤسسة­المعارف الإسلامیة، 1413 ق.

صدر، سید­محمد­باقر، إقتصادنا.

علامه­ی­حلی، حسن­بن­یوسف، تحریر­الأحکام، مؤسسة­آل­البیت (علیهم­السلام) للطباعة­و­النشر، طوس، مشهد.

همو، تذکرة­الفقهاء، المکتبة­الرضویةلإحیاء­الآثار­الجعفریة. عراقی، ضیاء­الدین، نهایة­الأفکار­، محمد­تقی­بروجردی­نجفی، قم: مؤسسة­النشر­الإسلامی.

فخر­المحققین، محمدبن­الحسن، إیضاح­الفوائد­فی­شرح­إشکالات­القواعد، سید­حسن­موسوی­کرمانی، علی­پناه­إشتهاردی، قم: اول، 1387 ق.

گلپایگانی، سید­محمد­رضا، هدایة­العباد، اول، قم: دار­القران­الکریم، 1412 ق.

محقق­داماد، سید­مصطفی، قواعد­فقه (بخش­مدنی)، چهارم، تهران: سمت، 1380.

محقق­کرکی، علی، جامع­المقاصد، قم:1408 ق.

مصطفوی، سید­محمد­کاظم، ­قاعدة­فقهیة،سوم،،قم: مؤسسة­النشر­الإسلامی ،1417 ق.

مظاهری، حسین، سایت اینترنتی:

http ://www. almazaheri .org / farsi / print / print . aspx . 2009/01/21       

میرزای قمی، ابوالقاسم­بن­حسن، جامع­الشّتّات، مرتضی­رضوی، اول، تهران:انتشارات کیهان، 1377.

نایینی، محمد­حسین، فوائد­الأصول، محمد­علی­کاظمی­خراسانی، قم: مؤسسة­النشر­الإسلامی.

نوری، حسین، مستدرک­الوسائل­و­­مستنبط­المسائل، اول، بیروت: مؤسسة­آل­البیت (علیهم السلام) لإحیاء­التراث، 1408 ق.

نجفی، محمد­حسن، جواهر­الکلام، آخوندی، هفتم، تهران: دارالکتب­الإسلامیة،.

 

Encyclopedia Britannica London: Encyclopedia BritanicaIn 1989.

Encyclopedia International. New York, Grolier 1971.

Merite Student Encylopedia US Gllier 1970.

1972. L. Baeck. The German Civil Coole of AustviaTranciated into Enclish by P. L BaeckTublishel Oceana Tublicu Inc. New York 1972.

The Encyclopedia Amencan; New York American corporation 1963.