تحلیل انتقادی آب مجازی از منظر سیاست‌گذاری

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 6، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 6، شهریور 1395، صفحه 47-58   

نوع مقاله: مقاله علمی- ترویجی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v3i1.59520

نویسندگان

حامد قدوسی^{* 1}؛ حامد داوری²

¹انستیتو فناوری استینوس آمریکا

²دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی‌تکنیک تهران)

چکیده

مفهوم تجارت آب‌مجازی به داد و ستد آب مصرف شده برای تولید کالاها و محصولات کشاورزی از طریق مبادله آن‌ها بین کشورها اشاره دارد. تونی آلن با طرح این مفهوم بر کارایی آن جهت بهبود مسأله توزیع نابرابر آب در جهان تأکید کرد. در این مقاله با بررسی ابعاد تجارت آب مجازی از منظر مدل تجارت بین‌الملل هکشر اولین، نظریه‌ی اولیه آلن بررسی و بر خلاف پیش‏بینی خوش‏بینانه اولیه مشخص شد که تجارت آب مجازی حتی در برخی کشورهای کم‌آب ممکن است موجب تشدید فشار بر منابع آب شود. این الگو ممکن است به دلایل مختلفی از جمله (1) نامتوزان بودن نسبت عوامل تولید (مخصوصاً آب به زمین) در بخش کشاورزی، (2) قیمت‌گذاری نادرست آب کشاوزی، (3) سیاست‌های تشویقی دولت و (4) موانع تجارت آزاد مشاهده شود. در ادامه‏ ی مقاله تجارب استفاده از مفهوم آب مجازی از منظر سیاست‌گذاری در مدیریت پایدار منابع آب در قالب تجارب کشورهای مشابه ایران مورد بررسی قرار گرفت و گزینه‌های سیاستی موازی نیز طرح و بررسی شد.

کلیدواژه‌ها

آب مجازی؛ تجارت بین‌الملل؛ ارزش سایه آب؛ سیاست‌گذاری منابع آب

مراجع

Antonelli M. and Sartori M. 2015. Unfolding the potential of the virtual water concept. What is still under debate?. Environmental Science & Policy, 50: 240–251.

Debaere P. 2014. The Global Economics of Water: Is Water a Source of Comparative Advantage?. American Economic Journal: Applied Economics, 6(2):32-48

Donati M., Menozzi D., Zighetti C., Rosi A., Zinetti A. and Scazzina F. 2016. Towards a sustainable diet combining economic, environmental and nutritional objectives. Appetite, Nov 1; 106: 48-57.

El Fadel M. and Maroun R. 2003. The concept of ‘virtual water’ and its applicability in Lebanon. In: Hoekstra AY(ed) Virtual water trade. Proceedings of the international expert meeting on virtual water trade. Research report series no. 12. IHE, Delft, The Netherlands.

Faramarzi M., Yang H., Mousavi J., Schulin R., Binder C.R. and Abbaspour K.C. 2010. Analysis of intra-country virtual water trade strategy to alleviate water scarcity in Iran. Hydrology and Earth System Sciences, 14(8): 1417–1433.

Gephart J.A., Davis K.F., Emery K.A., Leach A.M., Galloway J.N. and Pace M.L. 2016. The environmental cost of subsistence: Optimizing diets to minimize footprints. Science of The Total Environment, 553: 120–127.

Goodland R. 1997. Environmental sustainability in agriculture: Diet matters. Ecological Economics, 23(3): 189–200.

Gupta J. and van der Zaag P. 2008. Interbasin water transfers and integrated water resources management: Where engineering, science and politics interlock. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 33(1-2): 28–40.

Hess T., Andersson U., Mena C. and Williams A. 2015. The impact of healthier dietary scenarios on the global blue water scarcity footprint of food consumption in the UK. Food Policy, 50: 1–10.

Kajenthira Grindle A., Siddiqi A. and Anadon L.D. 2015. Food security amidst water scarcity: Insights on sustainable food production from Saudi Arabia. Sustainable Production and Consumption, 2: 67–78.

Kumar M.D. and Singh O.P. 2005. Virtual water in global food and water policy making: Is there a need for rethinking?. Water Resources Management, 19(6): 759–789.

LAND MATRIX. http://www.landmatrix.org/en/. Accessed: Jul. 14, 2016.

Larson D.F. 2013. Introducing water to an analysis of alternative food security policies in the middle east and north Africa. Aquatic Procedia, 1: 30–43.

Lenzen, M., Moran, D., Kanemoto, K. and Geschke, A. 2013. Building EORA: a global multi-region input–output database at high country and sector resolution. Econ. Syst. Res. 25: 20–49.

Mekonnen M.M. and Hoekstra A.Y. 2011. National water footprint accounts: The green, blue and grey water footprint of production and consumption.Value of Water Research Report Series No. 50, UNESCO-IHE, Delft, the Netherlands.

Mubako S., Lahiri S. and Lant C. 2013. Input–output analysis of virtual water transfers: Case study of California and Illinois. Ecological Economics, 93: 230–238.

Renault D. and Wallender W.W. 2000. Nutritional water productivity and diets. Agricultural Water Management, 45(3): 275–296.

Vanham D. 2013. An assessment of the virtual water balance for agricultural products in EU river basins. Water Resources and Industry, 1-2: 49–59.

Verma S., Kampman D.A., van der Zaag P. and Hoekstra A.Y. 2009. Going against the flow: A critical analysis of inter-state virtual water trade in the context of India’s national river linking program. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 34(4-5): 261–269.

Wichelns D. 2010. Virtual water: A helpful perspective, but not a sufficient policy criterion. Water Resources Management, 24(10): 2203–2219.

Yang, H., and Zehnder A. 2007. “Virtual water”: An unfolding concept in integrated water resources management, Water Resour. Res., 43, W12301,

Yang, H., Zehnder, A.J.B., 2008. Globalization of Water Resources through Virtual Water Trade. Proceedings of the Sixth Biennial Rosenberg International Forum on Water Policy, Zaragoza, Spain.

Zhuo L., Mekonnen M.M. and Hoekstra A.Y. 2016. The effect of inter-annual variability of consumption, production, trade and climate on crop-related green and blue water footprints and inter-regional virtual water trade: A study for china (1978–2008). Water Research, 94: 73–85.

Zimmer, D. and Renault, D. 2003 Virtual Water in Food production and Trade at global scale: review of methodological issues and preliminary results. Proceedings Expert meeting on Virtual Water, Delft.