| تعداد نشریات | 56 |
| تعداد شماره‌ها | 2,157 |
| تعداد مقالات | 22,293 |
| تعداد مشاهده مقاله | 98,836,986 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 38,455,151 |
تقدیس چنگیزخان در منظومه‌های تاریخی دورۀ ایلخانی | ||
| تاریخ و فرهنگ | ||
| مقاله 2، دوره 51، شماره 1 - شماره پیاپی 102، اردیبهشت 1398، صفحه 27-50 اصل مقاله (513.38 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhc.v51i1.82610 | ||
| نویسندگان | ||
| مهشید گوهری کاخکی* ؛ محمدجعفر یاحقی | ||
| دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| چکیده | ||
| دورۀ ایلخانی از دوره‌های مهم تاریخ‌نگاری فارسی است و آثار تاریخی ارزشمندی در این زمان آفریده شده است. از آنجا که مخاطب این آثار معمولاً نهاد قدرت بوده است، شاعران و نویسندگان می‌کوشیدند رضایت آن را جلب کرده و با استفاده از ابزارهای گوناگون زبانی و بلاغی و استناد به گفتمان‌های مقبول جامعه، به شاهان مغول مشروعیت بخشند. یکی از این شیوه‌ها نسبت‌دادن فرّۀ ایزدی به خانان مغول و همانندسازی آنان به شاهان آرمانی ایرانی بود. در این پژوهش چگونگی بهره‌گیری از گفتمان دینی در جهت تقدیس چنگیزخان، در سه منظومۀ تاریخی ظفرنامۀ مستوفی، تاریخ منظوم کاشانی و شهنشاه‌نامۀ تبریزی بررسی شده و برای تکمیل بحث، رویکرد شاعران این آثار با رویکرد خواجه رشیدالدین در این زمینه مقایسه شده است. بدین منظور، این مقاله از گوهر پاک اجداد چنگیز، چگونگی ارتباط خان مغول با عالم غیب و فرّۀ ایزدی او، اعتقاد به برقراری رابطه میان حملۀ مغولان به ایران و مأموریت الهی چنگیز سخن به میان آورده است. نتایج حاکی از آن است که دو رویکرد متفاوت در این آثار وجود دارد: کاشانی و مستوفی برای خلق تصویر شاهی آرمانی از خان مغول از روش‌های گوناگون بهره گرفته‌اند؛ اما تبریزی کمتر در جهت ایجاد مقبولیت مغولان گام برداشته و به اشاره‌ای کوتاه و گذرا بسنده کرده و خواجه رشیدالدین در جامع‌التواریخ نیز رویکردی میانه دارد؛ ایدۀ تقدیس چنگیز که در اثر اخیر آشکارا مطرح شده، در تاریخ منظوم کاشانی و ظفرنامه به نُضج و کمال رسیده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| چنگیزخان؛ فرّۀ ایزدی؛ تاریخ منظوم کاشانی؛ ظفرنامۀ مستوفی؛ شهنشاه‌نامۀ تبریزی؛ جامع‌التواریخ | ||
| مراجع | ||
|
احمدوند، شجاع و دیگران. «فهم تحول و تطور اسطورۀ فرۀ ایزدی؛ از عهد ساسانی تا دوران اسلامی». تحقیقات تاریخ اجتماعی، سال ششم، ش1 (1395ش): 1ـ30.
اشپولر، برتولد. تاریخ مغول در ایران. ترجمۀ محمود میرآفتاب. تهران: علمی و فرهنگی، 1365ش.
بیانی، شیرین. زن در ایران عصر مغول. تهران: دانشگاه تهران، 1352ش.
بیانی، شیرین. «تاریخ سری مغولان یکی از منابع جامع‌التواریخ رشیدی». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال بیستم، ش81 و 82 (1352ش): 127ـ142.
بیهقی، ابوالفضل. دیبای دیداری (متن کامل تاریخ بیهقی). به کوشش محمدجعفر یاحقی و مهدی سیدی. تهران: سخن، 1390ش.
تبریزی، احمد. شهنشاه‌نامه. به‌تصحیح مهشید گوهری کاخکی و جواد راشکی. تهران: موقوفات دکتر محمود افشار با همکاری سخن، 1397ش.
پلیو، پل. تاریخ سری مغولان. ترجمۀ شیرین بیانی. تهران: دانشگاه تهران، 1382ش.
جوینی، عطاملک. تاریخ جهانگشا. به کوشش احمد خاتمی. تهران: نشر علم، 1387ش.
رشیدالدین فضل‌الله. جامع‌التواریخ. به‌تصحیح محمد روشن و مصطفی موسوی. تهران: البرز، 1373ش.
رشیدالدین فضل‌الله. جامع‌التواریخ (تاریخ اغوز). به‌تصحیح محمد روشن. تهران: میراث مکتوب، 1384ش.
رودمعجنی، محسن و دیگران. «بازتاب اندیشۀ سیاسی رشیدالدین فضل‌الله همدانی در ساختار زبانی مکاتبات وی». نقد ادبی، ش27 (1393ش): 199ـ183.
زمانی، علی‌محمد و محمود طاووسی. «فرّۀ ایزدی و بازتولید آن در اندیشۀ سیاسی ایران پس از اسلام». مطالعات ایرانی، سال 3، ش5 (1383ش): 41ـ64.
سودآور، ابوالعلا. «ظفرنامه و شاهنامۀ مستوفی». ایران‌شناسی، سال هفتم، ش4 (1374ش): 761ـ752.
سودآور، ابوالعلاء. فرۀ ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان. آمریکا: میرک، 1383ش.
طباطبائی، سیدجواد. درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، ۱۳۶۸ش.
عباسی، حبیب‌الله و الهه عظیمی. «مغلطۀ تأثیر عاطفی در بازنمایی تاریخ». متن‌پژوهی ادبی، ش67 (1395ش): 7ـ36.
عتبی، محمدبن عبدالجبار. تاریخ یمینی. ترجمۀ ابوالشرف جربادقانی. به کوشش جعفر شعار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1345ش.
کاشانی، شمس‌الدین. تاریخ منظوم. نسخۀ خطی شمارۀ 1443. کتابخانۀ ملی پاریس.
گروسه، رنه. امپراتوری صحرانوردان. ترجمۀ عبدالحسین میکده. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1353ش.
گوهری کاخکی، مهشید و دیگران. «ارزیابی جایگاه مغولان و ایرانیان در شهنشاه‌نامۀ احمد تبریزی». جستارهای ادبی، سال 46، ش1 (1392ش): 57ـ84.
لین، جورج. ایران در اوایل عهد ایلخانان. ترجمۀ ابوالفضل رضوی. تهران: امیرکبیر، 1389ش.
مجتبائی، فتح‌الله. شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ایران باستان. تهران: انجمن فرهنگ ایران باستان، 1352ش.
محمدی، ذکرالله و بی‌طرفان، محمد. «انتقال و تحول اندیشۀ سیاسی فرّۀ ایزدی از ایران باستان به ایران اسلامی». سخن تاریخ، سال ششم، ش16 (1391ش): 3ـ36.
مدبری، محمود و دیگران. «تحقیقی در احوال شمس کاشی و شهنامۀ چنگیزی». کهن‌نامۀ ادب پارسی، سال هفتم، ش1 (1395ش): 89ـ109.
مرتضوی، منوچهر. مسائل عصر ایلخانان. تهران: آگاه، 1370ش.
مستوفی، حمدالله. ظفرنامه (قسم سلطانیه). به‌تصحیح فاطمه علاقه، زیر نظر مهدی مداینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1389ش. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 5,020 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,323 |
||