| تعداد نشریات | 56 |
| تعداد شماره‌ها | 2,157 |
| تعداد مقالات | 22,290 |
| تعداد مشاهده مقاله | 98,684,434 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 37,714,581 |
شرطی اتفاقی نزد منطق‌دانان مسلمان | ||
| جستارهایی در فلسفه و کلام | ||
| مقاله 5، دوره 43، شماره 2 - شماره پیاپی 87، آذر 1390، صفحه 112-140 اصل مقاله (275.63 K) | ||
| نوع مقاله: Scientific & Research | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v43i2.11777 | ||
| نویسنده | ||
| اسداله فلاحی* | ||
| چکیده | ||
| معروف است که «شرطی اتفاقی» در منطق اسلامی به دو معنا به کار رفته است: «اتفاقی عام» و «اتفاقی خاص». اما با نظر به آثار منطق‌دانان مسلمان، در می‌یابیم که این دو معنای «شرطی اتفاقی» به دو صورت گوناگون تفسیر شده‌اند: هر کدام از اتفاقی عام و خاص، گاهی به شرط «عدم لزوم» و گاهی بدون «شرط لزوم» در نظر گرفته شده‌اند. ما این دو تفسیر را «اتفاقی بشرط‌لا» و «اتفاقی لابشرط» نامیده‌ایم. از سوی دیگر، نشان داده‌ایم که مثال‌هایی در آثار منطقی بزرگان ما وجود دارد که با هیچ یک از معانی یاد شده برای «اتفاقی» مناسبت ندارد و تنها تفسیری که از آنها می‌توان ارائه داد «استلزام مادی» یا «استلزام تابع ارزشی» مورد اشاره در منطق جدید است. ما این معنا را «اتفاقی اعم» نامیده‌ایم. در این مقاله، معنای دیگری برای شرطی اتفاقی یافته‌ایم که در زبان طبیعی کاربرد دارد اما در آثار قدما و معاصران، اشاره‌ای به آن نمی‌یابیم و آن اتفاقی‌هایی است که مقدم آنها کاذب یا ممتنع است و ما آنها را، به اقتباس از «لزومی لفظیِ» خواجه نصیر، «اتفاقی لفظی» نامیده‌ایم. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اتفاقی عام؛ اتفاقی خاص؛ اتفاقی بشرط‌لا؛ اتفاقی لابشرط | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌سینا، حسین، الشفاء، المنطق، القیاس، القاهره، دار الکاتب العربی للطباعه و النشر، ۱۹۶۴.
ارموی، سراج الدین، مطالع الانوار، در محسن جاهد ۱۳۸۴.
ارموی، سراج الدین ، مطالع الانوار، در قطب الدین رازی، ۷۲۸ ه. ق.
اژه‌ای، محمد علی، «قضایای شرطیه و چگونگی صدق و کذب آنها»، معارف ۴- ۱، ۱۳۶۶، ص ۱۶۵ – ۱۸۳.
امامی‌جمعه، مهدی، منطق رواقی مگاری و تأثیر آن در منطق ابن‌سینا، رساله دکتری به راهنمایی محمد خوانساری و مشاورة لطف‌الله نبوی و ضیاء موحد، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۸.
جاهد، محسن، تصحیح و تحقیق شرح مطالع الانوار، رساله دکتری به راهنمایی نجفقلی حبیبی و احد فرامرز قراملکی، تهران، دانشکده الهیات دانشگاه تهران، ۱۳۸۴.
جرجانی، میر سید شریف، حاشیه بر تحریر القواعد المنطقیه فی شرح الرساله الشمسیه از قطب الدین رازی، قم، انتشارات زاهدی، ۱۳۶۳.
حاجی حسینی، مرتضی، ساختار صوری و معنایی منطق شرطی در دو نظام منطقی قدیم و جدید، رساله دکتری به راهنمایی ضیاء موحد و مشاوره غلامرضا اعوانی و محمد خوانساری، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۵.
حاجی حسینی، مرتضی، «بررسی و تحلیل گزاره‌های شرطی و شروط صدق آنها در منطق ابن‌سینا»، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان ۱۳، ۱۳۸۱، ص ۲۷ – ۵۰.
خونجی، افضل‌الدین، الموجز (مختصر فی المنطق)، نسخه خطی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، بی‌تا.
خونجی، افضل‌الدین، کشف الاسرار عن غوامض الافکار، مقدمه و تحقیق خالد الرویهب، تهران، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفة ایران و مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین – آلمان، ۱۳۸۹.
رازی، فخرالدین، منطق الملخص، مقدمه، تصحیح و تعلیقه از احد فرامرز قراملکی و آدینه اصغری نژاد، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۱.
رازی، قطب الدین، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح الرساله الشمسیه، قم، انتشارات زاهدی، ۱۳۶۳.
رازی، قطب الدین، لوامع الاسرار فی شرح مطالع الانوار، قم، انتشارات کتبی نجفی، ۷۲۸ ق.
رازی، قطب الدین، لوامع الاسرار فی شرح مطالع الانوار، در محسن جاهد ۱۳۸۴.
رشر، نیکولاس، «ابن‌سینا و منطق قضایای شرطی»، در منطق سینوی به روایت رشر، ترجمه و تألیف لطف اله نبوی ۱۳۸۱ ص ۲۳-۳۸.
طوسی، نصیر الدین، منطق التجرید، قم، انتشارات بیدار، ۱۳۶۲.
طوسی، نصیر الدین، اساس الاقتباس، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۶۷.
طوسی، نصیر الدین، اجوبة مسائل الاسترآبادی، در منطق و مباحث الفاظ، گردآوری مهدی محقق ۱۳۷۰، صص ۲۵۱-۲۷۵ .
طوسی، نصیر الدین، تعدیل المعیار فی شرح تنزیل الافکار، در منطق و مباحث الفاظ، گردآوری مهدی محقق ۱۳۷۰، صص ۱۳۷-۲۴۸.
طوسی، نصیر الدین، شرح الاشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغه، ۱۳۷۵.
علامه حلی، الجوهر النضید فی شرح منطق التجرید، قم، انتشارات بیدار، ۱۳۶۲.
فارابی، ابونصر محمد، المنطقیات للفارابی، ج ۲، تحقیق محمد تقی دانش پژوه، قم، انتشارات کتابخانه آیه الله مرعشی، ۱۳۶۷.
فلاحی، اسدالله، «صورت‌بندی جدیدی از قضایای حقیقیه و خارجیه»، آینه معرفت ۱۱، ۱۳۸۶.
فلاحی، اسدالله، «شرطی لزومی در منطق جدید»، تاملات فلسفی ، گروه فلسفه دانشگاه زنجان، بهار ۱۳۸۸.
فلاحی، اسدالله، «سلب لزوم و لزوم سلب در شرطی سالبه کلیه»، معرفت فلسفی ۲۵، پاییز ۱۳۸۸.
فلاحی، اسدالله، «لزومی حقیقی و لزومی لفظی»، فلسفه و کلام اسلامی (مقالات و بررسیها) دفتر ۱، پاییز و زمستان ۱۳۸۸.
فلاحی، اسدالله، «شرطی اتفاقی در منطق جدید»، پژوهشهای فلسفی ۲۱۴، گروه فلسفه دانشگاه تبریز، پاییز و زمستان ۱۳۸۸.
کاتبی قزوینی، نجم‌الدین، الرساله الشمسیه، قم، انتشارات زاهدی، ۱۳۶۳.
محقق، مهدی، منطق و مباحث الفاظ، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۰. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,665 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,496 |
||