جدال اخباریان با اصولیان در حجیت ظواهر

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 6، دوره 45، شماره 1 - شماره پیاپی 92، اردیبهشت 1392، صفحه 125-145   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.10699

نویسندگان

محمدحسن محمدی مظفر^{* 1}؛ محمّد کاظم شاکر²

¹عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب قم

²دانشیار دانشگاه قم

چکیده

به نظر اخباریان «استنباط احکام نظری از ظواهر قرآن و سنتِ پیامبر بدون مراجعه به امامان معصوم، جایز نیست. پس از تفحص در سخنان امامان نیز اگر قرینه‌ای یافت نشد، باید متوقف‌شد و نمی‌توان به ظواهر مذکور تمسک کرد». دلایل اخباریان بر این مدعا گوناگون است، ولی مهمترین دلایل آنان روایاتی است که مدعی تواترشان‌اند. این مقاله به بررسی دلایلی که اخباریان بر مدعای‌شان آورده یا به آنان منسوب شده، می‌پردازد. از جمله نتایجی که در این بررسی به دست آمده، عبارت است از
1. حدیث ثقلین قابلیت دلیل‌شدن برای هر دو گروه اخباری و اصولی را دارد؛
2. اخباریان در این مدعا به تحریف قرآن استدلال نکرده‌اند، ولی در نوشته‌های متأخر اصولی چنین نسبتی به آنان داده شده که نسبتی ناروا است؛
3. مدعای اخباریان با واقعیت‌های کنونی زندگی در جامعه اسلامی سازگار نیست و ادعای آنان آرمانی عالی ولی غیر قابل دسترس است.

کلیدواژه‌ها

اخباریان؛ اصولیان؛ احکام نظری؛ ظواهر قرآن؛ تحریف قرآن

مراجع

استرابادی، محمّد امین، الفوائد المدنیة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1424ق.

اسعدی، محمد و همکاران، آسیب‌شناسی جریانهای تفسیری، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389.

اسفندیاری، محمّد، راه خورشیدی (اندیشه‌نامه و راه‌نامه استاد محمّدرضا حکیمی)، قم: انتشارات دلیل‌ما، 1382.

اعتمادی، مصطفی، شرح الرسائل، مؤسسة الامام الصادق (ع)، قم: 1414ق.

امام خمینی، سید روح‌اللّه، انوار الهدایه فی التعلیقة علی الکفایة، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1373.

انصاری، مرتضی بن محمدامین، فرائد الاصول، تحقیق عبداللّه نورانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1411ق.

ایروانی، میرزا علی، نهایة النهایة فی شرح الکفایة، مکتب الاعلام الاسلامی، قم: 1413ق.

بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، تحقیق محمّدتقی ایروانی، بیروت، دارالاضواء، 1405ق.

 الدرر النجفیة من الملتقطات الیوسفیة، تحقیق شرکة دارالمصطفی لاحیاء التراث – مکتبة فخراوی، 1428ق.

 لؤلؤة البحرین، تحقیق سید محمّد صادق بحرالعلوم، مؤسسة آل‌البیت.

تبریزی، میرزا موسی، اوثق الوسائل فی شرح الرسائل، قم: انتشارات کتبی نجفی، 1369.

جزائری، سید نعمة اللّه، الانوار النعمانیه، تبریز: مطبعه شرکت چاپ، بی‌تا.

 ــــــ، منبع الحیاة (با الشهاب الثاقب فیض‌کاشانی)، تحقیق رؤوف جمال الدین، بیروت، مؤسسة الاعلمی، بی‌تا.

جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، مرکز نشر اسرا، قم: سوم 1381.

حاج عاملی، محمّد حسین، ارشاد العقول الی مباحث الاصول (تقریر بحث استاد سبحانی)، قم: مؤسسة الامام الصادق (ع)، 1426ق.

حسینی فیروزآبادی، سید مرتضی، عنایة الاصول فی شرح کفایة الاصول، انتشارات فیروزآبادی، 1400ق.

حرّ عاملی، محمّد بن الحسن، الفوائد الطوسیة، قم: المطبعة العلمیة، 1403ق.

 وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، تحقیق عبد الرحیم ربانی شیرازی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.

خراسانی، محمّد کاظم، کفایة الاصول، قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1411ق.

خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، قم: نشر امید، 1401ق.

سبحانی، جعفر، تهذیب الاصول (تقریر بحث امام خمینی)، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1405ق.

ـــــــ، محاضرات فی الالهیات، تلخیص علی ربانی گلپایگانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1414ق.

صدر، سید محمّد باقر، دروس فی علم الاصول، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1410ق.

فیض کاشانی، محمّد محسن، الاصول الاصیلة، تصحیح محدث ارموی، تهران: سازمان چاپ دانشگاه، 1349.

ــــــــــــ، علم الیقین فی اصول الدین، تحقیق محسن بیدارفر، نشر بیدار، 1377.

ــــــــــــ، کتاب الوافی، اصفهان، منشورات مکتبه الامام امیرالمومنین، 1412ق.

ــــــــــــ، مفاتیح الشرائع، تحقیق سید مهدی رجائی، قم: مجمع الذخائر الاسلامیه، 1401ق.

قدسی، احمد، انوار الاصول (تقریر بحث استاد مکارم شیرازی)، قم: انتشارات نسل جوان، 1416ق.

کرکی، شیخ حسین، هدایة الابرار الی طریق الائمة الاطهار (ع)، تحقیق رؤوف جمال الدین، نجف، 1396ق.

لنکرانی، محمّد فاضل، سیری کامل در اصول فقه (تقریرات درس خارج اصول)، قم: انتشارات فیضیه، 1377.

مظفر، محمّد رضا، اصول الفقه، قم: دار الکتب العلمیة، بی‌تا.

معرفت، محمّد هادی، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد: الجامعة الرضویة للعلوم الاسلامیة، 1425ق.

صیانة القرآن من التحریف، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1413ق.

مکارم شیرازی، پیام قرآن (ج 9)، قم: مطبوعاتی هدف، 1373.

نوری طبرسی، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1409ق.

هاشمی شاهرودی، سید محمود، بحوث فی علم الاصول، قم: مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامی، 1426ق.