دیدگاه‌های عبدالوهاب شعرانی درباره‌ آراء محیی‌الدین ابن عربی

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 1، دوره 44، شماره 1 - شماره پیاپی 88، تیر 1391، صفحه 10-30   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v44i1.13943

نویسندگان

علی اشرف امامی^* ؛ محسن شرفایی مَرغکی

چکیده

عبدالوهاب بن احمد شعرانی (898- 973 ق) را باید یکی از مهم‌ترین مدافعان محیی‌الدین ابن عربی (560- 638 ق) دانست. او کتاب‌های مهمی در دفاع از ابن عربی و تحت تأثیر او نگاشته است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به الیواقیت و الجواهر، الکبریت‌الأحمر و القواعد‌الکشفیة و غیره اشاره کرد. شایان ذکر است شعرانی در این آثار با توجه به چارچوب تصوف شریعت‌مدارانه خود، سراغ عقاید ابن عربی رفته و آنچه را که به نظرش مخالف شریعت می‌آمده، دسیسه‌ دشمنان ابن عربی دانسته و او را از آن‌ها مبرّا کرده است؛ در بعضی موارد ابن عربی را به درستی از عقاید مانند حلول و اتحاد و توحید ابلیس و برتری ولایت بر نبوت مبرا داشته، اما نتوانسته است به خوبی او را از وحدت وجود و عقیده به خلود کفار و ایمان فرعون مبرّا کند ولی با دفاعی که از او به عمل آورده، مانع طعن و تکفیر وی از طرف معاندانش شده است.

کلیدواژه‌ها

عبدالوهاب شعرانی؛ محیی‌الدین ابن عربی؛ الیواقیت و الجواهر؛ الفتوحات المکیة

مراجع

 قرآن کریم؛ ترجمه محمد مهدی فولادوند، تهران: نشر دارالقرآن‌الکریم، 1374.

ابن عربی، محیی‌الدین؛ الفتوحات‌المکیة (الف)، ضبطه و صححه و وضع فهارسها احمد شمس‌الدین، بیروت: دارالکتب‌العلمیة، 1420 ق/ 1999 م.

ابن عربی، محیی‌الدین؛ الفتوحات‌المکیة (ب)، تصحیح و تقدیم عثمان یحیی و ابراهیم مدکور، قاهره: المکتبة العربیة، 1395 ق/ 1975 م.

ابن عربی، محیی‌الدین؛ ترجمه فتوحات مکیه، ترجمه محمد خواجوی، تهران: مولی، 1381.

ابن عربی، محیی‌الدین؛ فصوص‌الحکم، تعلیقات علیه ابوالعلاء عفیفی، بیروت: دارالکتاب العربی، بی‌تا.

ابونصر سراج، عبدالله بن علی؛ اللمع فی‌التصوف، حققه و قدم له و خرج احادیثه عبدالحلیم محمود و طه عبدالباقی سرور، مصر: دارالکتب‌الحدیثة و مکتبةالمثنی ببغداد، 1380 ق.

بغدادی، اسماعیل؛ هدیة‌العارفین اسماء المؤلفین و آثار المصنفین، بغداد: مکتبة‌المثنی، 1951 م.

جهانگیری، محسن؛ محیی‌الدین ابن عربی: چهره برجسته عرفان اسلامی، تهران: دانشگاه تهران، 1375.

حکیم ترمذی، محمد بن علی بن حسن؛ ختم‌الأولیاء، مصحح: عثمان یحیی، بیروت: الکاثولیکیة، بی‌تا.

حلّاج، حسین بن منصور؛ طواسین، به کوشش لوئی ماسینیون، ترجمه محمد بهفروزی، تهران: نشر علم، 1384.

حمویه، سعدالدین محمد بن ‌جمـال؛ المصباح فی التصوف، با مقدمــه و تصحیــح و تعلیق نجیــــب

 مایــل هروی، تهران: مولی، 1362.

خراسانی، شرف‌الدین؛ «ابن عربی»، دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، 1370.

خوارزمی، حسین ‌بن حسن؛ شرح فصوص‌الحکم، به اهتمام نجیب مایل هروی، تهران: مولی، 1364.

زرکلی، خیر الدین؛ الأعلام، بیروت: دارالعلم‌الملایین، 1990 م.

شعرانی، عبدالوهاب بن احمد؛ ردع الفقراء عن الدعوی الولایة‌الکبری، تقدیم و تحقیق و تعلیق عبدالباری محمد داوود، قاهره: دارالجوامع الکلم، 1425 ق.

شعرانی، عبدالوهاب بن احمد؛ القواعد‌الکشفیة‌الموضحة لمعانی الصفات‌الإلهیه، تحقیق احمد عبدالرزاق البکری، مصر: مکتبة امّ القری، بی‌تا.

شعرانی، عبدالوهاب بن احمد؛ الکوکب‌الشاهق فی الفرق بین المرید‌الصادق و غیرالصادق، محقق احمد فرید المزیدی، بیروت: دارالکتب‌العلمیة، 1429 ق/ 2008 م.

شعرانی، عبدالوهاب بن احمد؛ لطائف‌المنن، مصر: مطبعة الیمنیه، بی‌تا.

شعرانی، عبدالوهاب بن احمد؛ الیواقیت و الجواهر فی بیان عقاید الأکابر و بأسفله الکبریت‌الأحمر فی بیان علوم الشیخ‌الأکبر، بیروت: دار إحیا التراث‌العربی و موسسة التاریخ‌العربی، بی‌تا.

شیخ مکی، محمدبن محمد؛ الجانب‌الغربی فی حل مشکلات‌الشیخ محی‌الدین ابن عربی، به اهتمام و حواشی نجیب مایل هروی، تهران: مولی، 1364.

 الکوهن الفاسی المغربی، حسن بن محمد؛ طبقات الشاذلیة الکبری، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1426 ق/ 2005 م.

غنیمی، ابوالوفا؛  ابن عطاء‌الله اسکندری و تصوفه، قاهره: دارالکتاب العربی بمصر، 1958.

مجتبایی، فتح‌الله؛ «ابلیس»، دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، 1368.

نبهانی، یوسف بن اسماعیل؛ جامع‌الکرامات‌الأولیاء، تحقیق و مراجعه ابراهیم عطوه عوض، بیروت: دارالفکر، 1421 ق/ 2001 م.

هجویری، علی بن عثمان؛ کشف‌المحجوب، مقدمه و تصحیح محمود عابدی، تهران: سروش، 1384.

Trimingham, John Spencer The Sufi Orders in Islam, Oxford University Press, London 1973.

Winter, M, “Al - Sharāni”, The Encyclopedia of Islam, ed by: Bosworth &…, Brill, Leiden 1997.