نکته ای نو در بارة شاعری کهن(تخلّص پنهان سنایی)

جستارهای نوین ادبی

مقاله 2، دوره 42، شماره 2 - شماره پیاپی 165، تیر 1388، صفحه 47-67   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v42i2.4182

نویسندگان

چمن آرا چمن آرا^* ؛ علی حسن سهراب نژاد

چکیده

ابوالمجد مجدود بن آدم، سنایی غزنوی، شاعر دوران ساز و صاحب سبک قرن پنجم و ششم، متخلّص و مشهور به سنایی است. او با توجّه به پیچیدگیهای خاصّ ذهنی خود و شرایط و ویژگیهای منحصر به فرد عصری که می‌زیسته است، دست به نوآوریهایی از لحاظ سبکی و معنایی زده که امروزه از او به عنوان شاعری صاحب سبک و کسی که توانسته است دورانی جدید(پدر شعر عرفانی) از ادبیّات ایران را رقم بزند، نام برده می‌شود. هرچند از زندگی پر رمز و راز او اطّلاعات کمی در دست است، با به دست دادن نشانه‌هایی، می‌توان به واقعیّتهای زندگی این شاعر نام آور نزدیک تر شد. بسامد واژگانی، تأکید، تکرار و اصرار بر آوردن واژة" رهی" به‌عنوان نام شاعرانه‌ یا تخلّص پنهان سنایی که در سرتاسر اشعار او به صورتی معنادار وجود دارد، نشانه‌ای ویژه در شناخت او، همچنین نشانه‌ای از ساختی نوین(تخلّص پنهان) در شعر آن دوران است که می تواند برای پژوهشگران، در بررسیهای تازه‌تر روی اشعار او مفید باشد.
او خود را رهی و رهین، بنده، غلام و دربان درگاه حضرت دوست نامیده است و شاید به همین مناسبت، "رهی" را برای تخلّص پنهان خویش برگزیده و در بطن بسیاری از آثارش آورده است. این پژوهش با مطالعه در اشعار او(دیوان اشعار- حدیقة الحقیقة و طریقة الشریعة) به کشف و تفسیر بیشتر این موضوع می پردازد.
کلید واژه‌ها: سنایی غزنوی، تخلّص پنهان، رهی.