تحلیل تأثیر مصرف گرایی روستاییان بر روابط اجتماعی آن‌ها (مطالعۀ موردی: روستاهای دهستان رادکان شهرستان چناران)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 3، دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 30، اسفند 1396، صفحه 85-116   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v14i2.59765

نویسندگان

حمدالله سجاسی قیداری^* ؛ حمیده محمودی؛ علی معصومی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

امروزه محیط‌های روستایی نیز متناسب با تغییرات جهانی دچار نغییرات قابل توجهی در شیوه‌های تولید و مصرف شده‌اند؛ به‌طوری‌که از محیط‌های تولید، در حال حرکت به‌سوی جامعۀ مصرفی هستند که این پدیده در محیط‌های روستایی کشور، به‌ویژه در بین نسل جوان و زنان بیشتر قابل مشاهده است. بنابراین، افزایش روحیۀ مصرف‌گرایی در بین روستاییان سبب شکل‌گیری تغییرات رفتار فردی و اجتماعی شده است که شواهد عینی آن را می‌توان در روابط اجتماعی بین روستاییان مشاهده کرد. براین‌اساس، تحقیق حاضر به بررسی آثار مصرف‌گرایی روستاییان بر روابط اجتماعی آن‌ها می‌پردازد. پژوهش از نوع کاربردی و روش انجام تحقیق توصیفی-تحلیلی است که در منطقۀ روستایی دهستان رادکان شهرستان چناران انجام شده است. سطح تحلیل در این پژوهش «خانوار روستایی» است. پرسش‌نامه با استفاده از روش‌های تجزیه‌وتحلیل آماری در دو نرم‌افزار SPSS و‌GIS و تحلیل رابطۀ خاکستری مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نتایج حاصل از رگرسیون چندمتغیره جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی مصرف‌گرایی با بتای 717/0 و 169/0موجب تغییر روابط اجتماعی روستاهای نمونه شده است و سبب شده که وضعیت روابط اجتماعی
در روستاهای نمونه در وضعیت مناسبی قرار نگیرد. همچنین، براساس نتایج حاصل از رتبه‌بندی رابطۀ خاکستری روستای آبگاهی با امتیاز 894/0 در رتبۀ اول و روستای قزل‌حصار با امتیاز 425/0 در رتبۀ آخر قرار گرفته‌اند؛ به این معنی که روستای آبگاهی سطح مصرف‌گرایی بیشتر و روستای قزل‌حصار مصرف‌گرایی کمتری نسبت به سایر روستاها دارند. بنابراین، در روستاهای با سطح مصرف‌گرایی بالاتر، سطح روابط-اجتماعی بین روستاییان و خانوارها کاهش یافته است.

کلیدواژه‌ها

مصرف گرایی؛ روابط اجتماعی؛ اجتماع روستایی؛ شکاف اجتماعی؛ دهستان رادکان

مراجع

1. اخوی، ا. (1380). اقتصاد کلان. چاپ پنجم. تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.

2. ازکیا، م. (1384). جامعه‌شناسی توسعه و توسعه‌نیافتگی. چاپ دهم. تهران: انتشارات اطلاعات.

3. آذر، ع.، جونقانی، س. و احمدی نیک جونقانی، پ. (1393). تئوری فازی و کاربرد آن در تصمیم‌گیری. تهران: انتشارات صفار.

4. بنی‌فاطمه، ح. و حسین‌نژاد، ف. (1391). مصرف‌گرایی در جامعه و تأثیر آن بر محیط زیست شهری :رویکردی نوین. راهبرد اجتماعی و فرهنگی، 1 (2)، 61-39.

5. پورجبلی، ر. و عبداللهی، ل. (1392). بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مرتبط با ترجیحات مصرفی در بین خانواده‌های شهر تبریز. مطالعات علوم اجتماعی ایران، 10 (38)، 71-50.

6. حاجی‌زاده میمندی، م. و یوسفی، ف. (1392). بررسی برخی از عوامل اجتماعی مرتبط با فرهنگ مصرف در میان زنان شهر یزد. شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، 16 (61)، 271-233.

7. خادمیان، ط. و مبارکی‌فرد، ن. (1391). بررسی جامعه‌شناختی علل تأثیر تبلیغات بر میزان و نوع مصرف زنان و دختران (مطالعۀ موردی: دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال). جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، 2 (5)، 112-95.

8. درتاج، ف. و درتاج، ا. (1392). پیامدهای اسراف و مصرف‌گرایی. فرهنگ مشاوره و روان درمانی، ویژه‌نامه (سبک زندگی)، 4 (13)، 257-233.

9. رفیع‌پور، ف. (1378). وسایل ارتباط جمعی و تغییر ارزش‌های اجتماعی. چاپ اول. تهران: انتشارات کتاب فرا.

10. زاهد زاهدانی، س. و سروش، م. (1387). الگوی مصرف و هویت دختران جوان شهری (مطالعه دربارۀ دختران شیراز). مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 1 (11)، 109-77.

11. سفیری، خ. و قبادی، م. (1392). فرهنگ زیبایی و جامعة مصرفی (با تأکید بر مصرف‌گرایی در لوازم آرایشی). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 2 (2)، 266-247.

10. شمخانی، ا.، بیگدیلو، ن. و درویش، ع. (1394)، سبک زندگی دینی (مطالعۀ موردی: تحلیلی بر عوامل اسراف و مصرف‌گرایی). سراج منیر، 6 (19)، 78-49.

12. طالبی دلیر، م. و اکبری، ح. (1393). رسانه و مصرف‌گرایی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 4 (2)، 150-123.

13. علیخواه، ف. (1392). پیامدهای سیاسی مصرف‌گرایی. تحقیقات فرهنگی، 1 (1)، 256-231.

14. عنبری، م.، فیروزآبادی، ا. و سروش، س. (1392). اثرات رقابت‌جویی مادی و منزلتی بر مصرف-گرایی روستایی. مطالعات اجتماعی ایران، 7 (4)، 136-110.

15. غلامرضایی، ع. ا. (1389). مبانی مصرف‌گرایی در دنیای جدید و اصول مصرف در اسلام با تأکید بر رسانۀ ملی. پژوهش‌های ارتباطی، 17 (1)، 30-11.

16. فرمیهنی فراهانی، م. و همتی‌فر، م. (1389). تبیین مبانی، اصول و روش‌های اصلاح الگوی مصرف با تأکید بر متون اسلامی. تربیت اسلامی، 5 (10)، 77-45.

17. لهسایی‌زاده، ع. (1379). فرهنگ مصرف‌گرایی نوین و لزوم برنامه‌ریزی برای آن. فرهنگ عمومی، (22)، 46.

18. محمدی، ع. و مولایی، ن. (1389). کاربرد تصمیم‌گیری چندمعیارۀ خاکستری در ارزیابی عملکرد شرکت‌ها. مدیریت صنعتی، 2 (4)، 142-125.

19. موسوی‌جد، م. و پیوندی، ش. (1392). تأثیر عوامل اجتماعی‌شدن بر شیوه‌های تصمیم‌گیری مصرف‌کنندگان دانش‌آموز دورۀ راهنمایی و متوسطه. رفتار سازمانی در آموزش‌و‌پرورش، 1 (2)، 234-217.

20. وثوقی، م. و میرزایی، ح. و رحمانی، ج. (1384). فردگرایی و جمع‌گرایی ایرانیان از دید سیاحان خارجی. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 1 (2)، 324-303.

21. Bocock, R. (1993). Consumption. : Routledge Publication, London, United Kingdom.

22. Bolen, M. (2001). Consumerism and U.S. study abroad. Journal of Studies in International Education, 5(3), 182-200.

23. Brown, H. S., & Vergragt, P. J. (2016). From consumerism to wellbeing: Toward a cultural transition?. Journal of Cleaner Production, 132, 308-317.

24. Duesenberry, J. (1996). Relations between income and consumption and their consequences, consumption and demand Die beziehungen zwischen einkommen und konsum und ihre folgen, konsum und nachfrage. Koln, Berlin: Kiepenheuer & Witsch.

25. Etzioni, A. (2004). The post affluent society. Review of Social Economy, 62(3), 407-420.

26. Godazgar, H. (2007). Islam versus consumerism and postmodernism in the context of Iran. Journal of Social Compass, 54(3), 389-418.

27. Hamilton, C. (2010). Consumerism, self-creation and prospects for a new ecological consciousness. Journal of Cleaner Production, 18(6), 571-575.

28. Kaynak, E. (1985). Some thoughts on consumerism in developed and less developed countries. International Marketing Review, 2(2), 15-30.

29. Kucuk, S. U. (2016). Consumerism in the digital age. Journal of Consumer Affairs, 50(2), 515-538.

30. Migone, A. (2007). Hedonistic consumerism: Patterns of consumption in contemporary capitalism. Review of Radical Political Economics, 39(2), 173-200.

31. Miles, S. (1998). Consumerism: As a way of life. London: Sage.

32. Miller, G. (2003). Consumerism in sustainable tourism: A survey of UK consumers. Journal of Sustainable Tourism, 11(1), 17-39.

33. Shaw, I., & Aldridge, A. (2003). Consumerism, health and social order. Social Policy and Society, 2(1), 35-43.