باز پژوهی عدالت اهل کتاب

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 5، دوره 45، شماره 2 - شماره پیاپی 93، شهریور 1392، صفحه 97-114   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.10221

نویسنده

عباس کلانتری خلیل آباد^*

استادیار دانشگاه یزد

چکیده

یکی از مسائل مورد اختلاف میان فقهای اسلامی، امکان تحقق عدالت در اهل کتاب است. مشهور فقها قائل به تحقق نیافتن عدالت در مطلق کافرند. در این مقاله ابتدا ادّله‌ی مشهور فقها بر نبود تحقق عدالت در اهل کتاب ذکر می‌شود. سپس ادله‌ی قائلین به تحقق عدالت در اهل کتاب بررسی می‌گردد و در نهایت به روشی اجتهادی تحقق نیافتن عدالتِ اصطلاحی فقهی در کافران تقویت می‌شود.

کلیدواژه‌ها

اهل کتاب؛ کافر؛ عدالت؛ فسق؛ وثوق

مراجع

 قرآن کریم

ابن ادریس محمد بن منصور بن احمد حلی، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ‏دوم، 1410ق

ابن بابویه محمد بن علی ، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق

4 ابن براج قاضى عبدالعزیز بن نحریر، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1406ق

ابن حمزه محمد بن علی طوسی، الوسیلة الى نیل الفضیلة، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ‏اول، 1408ق

ابن ‏قدامة عبدالله‏ بن ‏احمد حنبلی، المغنی، بیروت، دارالکتب العلمیة، افست، 1414ق

ابن منظور ابوالفضل جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ‏سوم، 1414ق

ابو صلاح، تقی الدین بن نجم الدین حلبی، الکافی فی الفقه، اصفهان، چاپ اول، 1403ق

اردبیلی احمد بن محمد (مقدس اردبیلی)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الاذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1403ق

اشتهاردی، على پناه، مدارک العروة، تهران، دار الأسوة للطباعة و النشر، چاپ‏اول، 1417ق

اصفهانی، محمد بن حسن بن محمد (فاضل هندی)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم، چاپ اول، دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق

انصاری، مرتضی بن محمد امین، رسائل فقهیة، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، چاپ‏اول، 1414ق

بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ‏اول، 1405ق

بکری الدمیاطی، ابی بکر بن السید السید محمد شطا، اعانة الطالبین علی حل الفاظ فتح المعین، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1418ق

تبریزی، موسی بن جعفر بن احمد، اوثق الوسائل، قم، کتابفروشی کتبى نجفی، چاپ اول، 1369ق

تبریزی، میرزا جواد، اسس القضاء و الشهادة، قم، چاپ اول، بی‎تا

جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح فی اللغة، تحقیق احمد عبد الغفور العطار، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ چهارم، 1407ق

حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، ، مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ‏اول 1409ق

حلی، علامه ابو منصور محمد بن حسن، ارشاد الأذهان الى احکام ایمان، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ‏اول، 1410ق

خمینی (امام)، سید روح اللَّه موسوی، توضیح المسائل (المحشی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق

تحریر الوسیلة، النجف الاشرف، مطبعة الاداب، چاپ دوم، 1390ق

خویی سید ابوالقاسم موسوی، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، مقرر میرؤا علی قروی، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1380ق

زبیدی، سید محمد مرتضی حسینی واسطی، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق علی شیری، دار الفکر، بیروت، 1414ق

سبزواری، سید عبد الأعلی، مهذّب االاحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، دفتر آیة الله سبزواری، چاپ‏چهارم، 1413ق

سبزواری، محمد باقر بن محمد، ذخیرة‌المعاد فی‌شرح‌الارشاد، قم، موسسة آل البیت لاحیاء التراث، چاپ سنگی، بی‎تا

شهید ثانی زین الدین بن علی بن احمد عاملی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، کتابفروشی داوری، چاپ‏اول، 1410ق

 مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیة، چاپ اول، 1413ق

شهیدی تبریزی، میرزا فتاح، هدایة الطالب الی أسرار المکاسب، قم، مؤسسه مطبوعاتی دار الکتاب، بی‌تا

طبرسی، امین اسلام ابوعلی فضل بن حسن، مجمع البیان فى‏تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه مطبوعاتی اعلمی، چاپ اول، 1415ق

طُریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، چاپ‏سوم، تهران، کتابفروشی مرتضوی، 1416ق

طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، 1400ق

المبسوط فی فقه امامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ‏سوم، ، 1387ق

تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ‏چهارم، 1407ق

غزالی، ابو حامد محمد، المستصفی ‏فی‌الاصول، مصحح محمد عبد السلام عبى الشافعی، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1417ق

فخر رازی محمد بن عمر، المحصول فی علم اصول الفقه، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ دوم، 1412ق

فیروز آبادی، مجد الدین محمد بن یعقوب، قاموس المحیط، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، ، 1412ق

کاسانی، علاء الدین ابوبکر، بدائع‌الصنائع فى‌ترتیب الشرائع، پاکستان، المکتبة الحبیبیة، چاپ دوم، 1409ق

کرکی، محقق ثانی علی بن حسین عاملی، جامع المقاصد‌ فی‌شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ‏دوم، 1414ق

کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ‏چهارم، 1407ق

گلپایگانی، سید محمد رضا موسوی، کتاب الشهادات، قم، مؤلف کتاب، چاپ‏اول، 1405ق

مؤمن قمی، شیخ محمد، مبانی تحریر الوسیلة، موسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 1419ق

مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعه لدرراخبار الائمة الاطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء، چاپ دوم، 1403ق

محمّد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ‏اول، 1413ق

مرتضوى لنگرودی، سید محمد حسن، الدر النضید فی الاجتهاد و الاحتیاط و التقلید، قم، مؤسسه انصاریان، چاپ‏اول، 1412ق

موسوی بجنوردی، حسن بن آقا بزرگ، القواعد الفقهیة، قم، نشر الهادی، چاپ‏اول، 1419ق

موسوی عاملی، محمد بن علی، مدارک الاحکام فی شرح عبادات شرائع اسلام، بیروت، مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ‏اول، 1411ق

نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981 م.

نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ‏اول، ،1415ق

نراقی، محمد بن أحمد، مشارق‌الاحکام، قم، مؤتمرالمولى مهدی و أحمد النراقیین، 1422ق

نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت (ع)، 1408ق

وحید بهبهانی، محمد باقر بن محمد اکمل، مصابیح الظلام، قم،  مؤسسة العلامة الوحید البهبهانی، چاپ‏اول، 1424ق

یوسفی، حسن بن ابى طالب (فاضل آبی)، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ‏سوم، 1417ق