بررسی قانون زیف در سوره‌های احزاب و غافر قرآن

علوم قرآن و حدیث

مقاله 2، دوره 47، شماره 1 - شماره پیاپی 94، خرداد 1394، صفحه 23-42   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/naqhs.v47i1.22837

نویسندگان

سیده مریم فضائلی^* ؛ سید حسین سیدی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

رابطۀ میان متغیرهای بسامد و طول واژه از جمله قوانینی است که جورج کینگزلی زیف آن را کشف کرد که بر اساس آن، هرچه طول یک کلمه بیشتر باشد، بسامد کاربرد آن در متن کمتر است. در پژوهش حاضر سعی داریم تا این قانون را که تاکنون بر روی زبان عربی قرآن بررسی نشده است، با تمرکز بر روی واژگان اسمی در سوره‌های مدنی و مکی احزاب و غافر بررسی کنیم. نتایج حاصل نشان می‌دهد که استثنای قانون زیف که بر طبق آن واژگانی که کمتر از 3 واج داشته باشند، بسامدشان در متن نیز کمتر است، در سوره‌های احزاب و غافر صدق می‌کند. هر دو سوره در مورد کلمات 3، 6، 7، 9، 10، 11، 12و 13 واجی از قانون زیف تبعیت می‌کنند. اما این سوره‌ها در سه مورد قانون زیف را نقض می‌کنند. اولین مورد نقض این قانون، در سوره‌های احزاب و غافر مشاهده شد که در آن‌ها کلمات 4 واجی نسبت به کلمات 3 واجی بسامد وقوع زیادی داشتند که از دلایل آن نیز تکرار واژگان اسمی 4 واجی مانند «ایُّ»، «کُلّ» و «شَیء» در سورۀ احزاب و «ربّ» و «یوم» در سورۀ غافر است. دومین مورد نقض قانون، بسامد زیاد کلمات 5 واجی نه‌تنها نسبت به کلمات 4 واجی و 3 واجی بلکه در مقایسه با طول کل کلمات در سوره‌های احزاب و غافر است. از دلایل فراوانی زیاد کلمات 5 واجی می‌توان به تکرار زیاد این کلمات (مانند لفظ جلالۀ «الله»، «رسول» و «نبیّ») و نیز آهنگین بودن قرآن اشاره کرد. سومین مورد نقض قانون زیف در سورۀ غافر در مورد کلمات 8 واجی است که این واژگان نسبت به کلمات 7 واجی بسامد بیشتری دارند که از دلایل بسامد زیاد کلماتی با طول 8 واج می‌توان به تکرار اسامی واژگان «مؤمنات»، «کافرینَ» و «صادقینَ» اشاره نمود.

کلیدواژه‌ها

قانون زیف؛ بسامد؛ طول کلمه؛ زبان عربی قرآن؛ سورۀ احزاب؛ سورۀ غافر

مراجع

قرآن کریم.

خرمشاهی، بهاءالدین، قرآن شناخت؛ مباحثی در فرهنگ آفرینی قرآن، خرمشهر: انتشارات طرح نو، 1375.

سالم، ناهید و مهدی وفائی، شناسنامه سور قرآن کریم، قم: انتشارات وفائی، 1383.

سعیدی، غلامعباس، «بررسی آواشناختی علم تجوید»، علوم قرآن و حدیث، شماره 3/86، صص 80-63. 1390.

الشرتونی، رشید، مبادی العربیه فی الصرف و النحو، تهران: انتشارات اساطیر، چاپ هفتم، 1379.

شریفی، شهلا و الهام ضیایی، «بررسی میزان تأثیر بسامد بر طول واژه»، پژوهشنامۀ فرهنگ و ادب، شمارۀ 10، سال 6، صص 171- 162، 1389.

عبدالتواب، رمضان، مباحثی در فقه اللغه و زبانشناسی عربی، ترجمۀ حمیدرضا شیخی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، 1367.

قبادی آدینه وند لرستانی، محمدرضا، کلمه الله العلیا، ترجمه، تجزیه و ترکیب کلام الله، تهران: انتشارات اسوه، 1385.

Ben-Menahem, Ari. Historical Encyclopedia of Natural & Mathemathical Sciences. Vol 1. New York: Springer, 2009.

Bybee, j. Morphology: A Study of the Relation between Meaning and Form, Amesterdam: John Benjamins, 2002.

Haspelmath, Martin. Understanding Morphology, London: Arnold, 2002.

Powers, David M. W. "Applications & Explantions of Zipf`s Law". In D.M.W. Powers (ed.). New Methods in Language Processing & Computational Natural Language Learning. pp. 151-160. 1998.

Sen, B. K. & et al. "Zipf`s Law & Writing on Lis", Malaysian Journal of Library & Information Sciences, Vol 3. No 2, pp. 93-98. 1998.

Sigurd, Benet; Eeg-Olofsson & van de Weijer, Joost. "Word Length, Sentence Length & Frequency- Zipf Revisited", Studia Linguistica, pp. 37-52. 2007.

Strauss, Udo; Grzybek, Peter & Altmann, Gabriel"Word Length & Word Frequency". Peter Grzybek (ed.), Contributions to the Science of Text and Language, pp. 277-294. 2007.

Xiao, Hang, "On the Applicpility of Zipf`s Law in Chinese Word Frequency Distribution", Journal of Chinese Language and Computing, 18 (1). pp. 33-46. 2008.

Zipf, George Kingsley, The Psycho-biology of Language, Boston: Houghton Mifflin, 1935.