تحلیل معناداری زبان دین از دیدگاه فراپوزیتویستی

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 4، دوره 44، شماره 1 - شماره پیاپی 88، تیر 1391، صفحه 66-88   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v44i1.6366

نویسندگان

سیدمرتضی حسینی شاهرودی^* ؛ وحیده فخار نوغانی

چکیده

تحلیل معناداری زبان دین یکی از مسائل مهم در حوزه زبان دین است. به رغم تعدد و تنوع دیدگاه‌های رایج در این زمینه، وجه مشترک غالب در این دیدگاه‌ها پذیرش ضمنی معیارهای پوزیتویستی معناداری زبان است. وجود ایرادات اساسی در این معیارها و فروپاشی مکتب پوزیتویسم منطقی، زمینه طرح این پرسش اساسی را فراهم می‌سازد که تحلیل معناداری زبان دین چگونه و بر اساس چه پرسش‌هایی قابل بررسی است؟ در این نوشتار ضمن مرور اجمالی نظریات معناداری زبان دین، ابتدا تعریفی از معناداری زبان مطرح شده و پس از آن بر اساس تعریف یاد شده، معناداری زبان دین در سه محور امکان معناداری زبان دین، امکان گنجایش معانی وحیانی در قالب الفاظ و گزاره‌های بشری و امکان درک معانی وحیانی از سوی مخاطب مورد بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

زبان دین؛ معناداری؛ پوزیتویسم منطقی؛ معناداری در سطح گوینده؛ معناداری در سطح مخاطب. معناداری در سطح مخاطب

مراجع

 ادیب سلطانی، میر شمس‌الدین؛ رساله وین، تهران: مرکز ایرانی مطالعه فرهنگ‌ها، 1359.

استیس، والتر ترنس؛ زمان و سرمدیت: جستاری در فلسفه دین، ترجمه احمد رضا جلیلی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، 1388.

ایزوتسو، توشیهیکو؛ خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ پنجم، 1381.

آلستون، ویلیام؛ فلسفه زبان، ترجمه احمد ایران‌منش و احمد رضا جلیلی، چاپ اول، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی، 1381.

آیر، ا. ج؛ زبان، حقیقت و منطق، ترجمه منوچهر بزرگمهر، تهران: انتشارات علمی دانشگاه صنعتی، بی‌تا.

 باربور، ایان؛ علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی،1362.

 پالمر، فرانک؛ نگاهی تازه به معناشناسی، ترجمه کورش صفوی، چاپ اول. 1366.

 پوپر، کارل ریموند؛ شناخت عینی برداشتی تکاملی، ترجمه احمد آرام، اندیشه‌های عصر نو، 1374.

 جوادی آملی، عبدالله؛ دین شناسی، قم: مرکز نشر اسراء، 1380.

چالمرز، آلن. اف؛ چیستی علم، ترجمه سعید زیبا کلام، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1374.

حسینی شاهرودی، سید مرتضی؛ مجله الهیات و حقوق، «معرفی و نقد پوزیتویسم منطقی» ، شماره 7 و 8، 1382؛ صص:127-147.

حسینی شاهرودی، سید مرتضی؛ کیهان فرهنگی،  «مراتب معارف الهی»، شماره 206، آذر 1382؛ صص:43-49.

خرمشاهی، بهاءالدین، نظری اجمالی و انتقادی به پوزیتیویسم منطقی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی،1361.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم؛  تفسیرالقرآن‌الکریم ، قم: انتشارات بیدار، چاپ دوم، 1366.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم؛ ؛ شرح اصول الکافی، تصحیح محمد خواجوی و تحقیق علی عابدی شاهرودی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، 1366.

صفوی، کوروش؛ درآمدی بر معناشناسی، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، 1379.

طباطبائی، سید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر‌القرآن ، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ پنجم، 1417 ق.

فرو، تالیا؛ فلسفه دین در قرن بیستم، ترجمه انشاءالله رحمتی، چاپ اول، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی، 1382.

فعالی، محمدتقی؛ درآمدی بر معرفت شناسی دینی و معاصر، چاپ اول، قم: معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی، 1377.

فولکیه، پل؛ فلسفه عمومی یا مابعدالطبیعه، ترجمه دکتر یحیی مهدوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1366.

مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی؛ بحارالانوار: الجامعه‌الدرر اخبار الائمه الاطهار، تهران، اسلامیه.

نائس، آرن، کارناپ؛ ترجمه منوچهر بزرگمهر، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، 1352.

وین، مارک؛ مجله هفت آسمان، «زبان دینی»، ترجمه علی موحدیان عطار، شماره 28، 1384؛ صص:107-136.

هیک، جان؛ فلسفه دین، ترجمه بهزاد سالکی، تهران، الهدی، 1381.

Carnap, R. Logical, (1932) “Foundation of Probability” (London: Routledge and Kegan Paul,

Corombie, I.M, (1971) “The Possibility of Theological Statement” , in The Philosophy of religion, Oxford, university Press,

Flew, Antony and others, (1971) “Theological Falsification”, in The Philosophy of religion, Oxford, university Press,

 Braith wait, R.M, (1971) “An Empiricist’s View of the Nature of Religion Belief”, in The Philosophy of religion, Oxford, university Press

Peterson, Michel and Others, (1991) “Reason and Religious Belief” , New York, Oxford University Press,

Philips. Dewi Zephania , (1981) “The Concept of Prayer” , Oxford, Basil Blackwell,

Philips. D.Z, (1970) “Death and Immorality” , New York, st. Martin’s Press,

Randall. J.H. (1958) “The Role of Knowledge in Western Religion” , Boston, Beacon Press,

Simon, Walter Michael, (1963) “European Positivism in the Nineteen Century” , Ithaca, Cornell University Press,