فرایند دلالت لفظی از منظر اصول فقه

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 2، دوره 45، شماره 3 - شماره پیاپی 94، مهر 1392، صفحه 9-24   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.9247

نویسندگان

محمد رسول آهنگران¹؛ فاطمه زارع مؤیدی^{* 2}

¹دانشیار دانشگاه تهران- پردیس فارابی

²کارشناس ارشد فقه و حقوق، دانشگاه تهران- پردیس فارابی

چکیده

انتقال ذهن از لفظ به معنا را دلالت لفظی گویند که از جهت نسبت بین مدلول و معنای موضوعٌ ‌له‌ به سه قسم تطابقی، تضمنی و التزامی تقسیم می‌شود. با توجه به مراحل سه‌‌گانه دلالت که عبارتند از مرحله تصوری، مرحله تصدیقی تفهیمی و مرحله تصدیقی جدی؛ و با توجه به مناشئ مختلف دلالت در هر مرحله، مشخص می‌شود که دلالت وضعی لفظی فقط شامل مرحله دلالت تصوری است؛ لذا اینکه در عبارات کلیه صاحب‌نظران، دلالت تطابقی، دلالت لفظی قلمداد شده است، صحیح نیست؛ بلکه منشأ دلالت تطابقی در مراحل مختلف آن متفاوت است. تبعیت دلالت از اراده مربوط به مرحله تصدیقی است که ناشی از قصد و اراده متکلم است و ارتباطی به مرحله تصوری ندارد؛ زیرا در انتقال ذهن به معنای موضوع‌له‌، وضع و علم به وضع کفایت می‌کند و احراز و یا عدم احراز اراده، تأثیری در آن ندارد.

کلیدواژه‌ها

دلالت؛ منشأ دلالت؛ دلالت تصوری؛ دلالت تصدیقی تفهیمی؛ دلالت تصدیقی جدّی؛ قرینه

مراجع

آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، کفایه الاصول، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ سوم، 1415ق.

آمدی، علی بن محمد، الاحکام فی اصول الاحکام، [بی جا]، دار الکتب العلمیه، [بی تا].

اسحاق نیاتربتی، سید محمدرضا، منطقیات (شرح مبسوط شرح شمیسه)، قم، نشر مرتضی، [بی تا].

اصفهانی، محمدحسین، الفصول الغرویه فی اصول الفقهیه، قم، داراحیاء العلوم الاسلامیه، 1404ق.

اندلسی، محمد بن عبدا... بن مالک، متن الالفیه و التهذیب، محمد بن عبدا... بن مالک اندلسی و سعدالدین تفتازانی، قم، دفتر نشر نوید اسلام، 1417ق.

انصاری، مرتضی بن محمدامین، مطارح الانظار، تهران، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، [بی تا].

انصاری شیرازی، یحیی، دروس شرح منظومه ملاهادی سبزواری، قم، بوستان کتاب قم، 1383ش.

ایروانی، باقر، الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی، تهران، سعید بن جبیر، 1415ق.

بروجردی، حسین، نهایه الاصول، قم، تفکر، چاپ اول، 1415ق.

تفتازانی، سعدالدین، مختصرالمعانی، قم، انتشارات دارالفکر، چاپ هفتم، 1380ش.

جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایه فی توضیح الکفایه، قم، مولف، چاپ دوم، 1412ق.

حکیم، محسن، حقایق الاصول، قم، بصیرتی، چاپ پنجم، 1408ق.

خویی، ابوالقاسم، محاضرات فی اصول الفقه، قم، دارالهادی للمطبوعات، 1410ق.

روحانی، محمد، منتقی الاصول، ایران، امیر، چاپ اول، 1413ق.

زرکشی، بدرالدین محمد، بحر المحیط فی اصول الفقه، تحقیق محمد محمد تامر، دارالکتب العلمیة، بیروت، 1421 ق.

سبحانی، جعفر، المحصول فی علم الاصول، قم، موسسه امام صادق(ع)، چاپ اول، 1414ق.

صدر، محمدباقر، دروس فی علم الاصول، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1415ق.

عراقی، ضیاءالدین، نهایه الافکار، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1414ق.

فخر رازی، محمد بن عمر، المحصول فی علم اصول الفقه، ج، بیروت، موسسه الرساله، چاپ دوم، 1412ق.

مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم، بوستان کتاب، 1415ق.

نایینی، محمدحسین، اجودالتقریرات، [بی جا]، موسسه مطبوعات دینی، 1369ش.

___________، فوائد الاصول، قم، چاپ پنجم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق.

نصیرالدین طوسی، محمدبن محمد، بازنگاری اساس الاقتباس، به کوشش مصطفی بروجردی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380.

هاشمی شاهرودی، سید محمود، بحوث فی علم الاصول، قم، چاپ سوم، دائرة معارف الفقه الاسلامیه، [بی تا].