نظریه«اصالت وجود» و نوآوری های فلسفی حاصل از آن نظریه در حکمت متعالیه

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 2، دوره 44، شماره 2 - شماره پیاپی 89، اسفند 1391، صفحه 10-31   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v44i2.7904

نویسندگان

علی ارشد ریاحی؛ مهدی گنجور^*

ایرانی

چکیده

مسئلۀ اصالت وجود که از اساسی‌ترین مسائل فلسفۀ اولی می‌باشد، یکی از شاخصه‌های اصلی فلسفۀ صدرالمتألهین است و اکثریت قریب به اتّفاق مباحث حکمت متعالیه، مبتنی بر آن قلمداد شده است. تا آنجا که متعالیه بودن حکمت ملاصدرا را به دلیل تعالی وجود و «وجود» را اولین و آخرین حرف او در این نظام فلسفی دانسته‌اند.
ملاصدرا در کشف و یا برهانی کردن بسیاری از مسائل فلسفی از قبیل تشکیک وجود، امکان فقری، حرکت جوهری، سریان علم و قدرت در موجودات و بسیاری از مسائل مربوط به قوّه و فعل، و صنع و ابداع، مدّعی ابتکار و نوآوری است.
نوشتار حاضر، ضمن بررسی جایگاه اصالت وجود در حکمت متعالیه، به بیان نتایج و برکاتی که از قول به اصالت وجود، عاید این مکتب شده و موجب نوآوری‌هایی در آن گردیده است، می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

اصالت وجود؛ حکمت متعالیه؛ نوآوری فلسفی؛ وحدت در عین کثرت؛ امکان فقری؛ حرکت جوهری

مراجع

آشتیانی، سید جلال‌الدین، هستی از نظر فلسفه و عرفان، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی،1376.

آشتیانی، سید جلال‌الدین، شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی،1380.

ابراهیمی دینانی، غلامحسین، شعاع اندیشه و شهود در فلسفۀ سهروردی، تهران، انتشارات حکمت،1364.

ابراهیمی دینانی، غلامحسین، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1366 .

ابن عربی، محی‌الدین، فصوص الحکم، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول،1424 ق.

ترکه اصفهانی، صائن الدین علی بن محمد، تمهید القواعد، تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه،1360.

جوادی آملی، عبد الله، رحیق مختوم، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ اول،1375.

جوادی آملی، عبد الله، تبیین براهین اثبات خدا، قم، مرکز نشر اسراء،1361.

حائری مازندرانی، محمد صالح، حکمت بوعلی سینا، با مقدمه و ترجمۀ عمادالدین حسین اصفهانی، تهران، شرکت سهامی طبع کتاب،1342.

حائزی یزدی، مهدی، هرم هستی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم، 1361.

حائزی یزدی، مهدی ، کاوشهای عقل نظری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول،1347.

الرازی، فخرالدین محمد بن عمر، المباحث المشرقیه، بیروت، دارالکتاب العربی، 1410 ق.

رفیعی قزوینی، سید ابوالحسن، شرح حال صدرالمتألّهین شیرازی و سخنی در حرکت جوهریه، سه مقاله و دو نامه در تفکرات آخوند ملاصدرای شیرازی، بی تا.

زنوزی، عبد الله، لمعات الهیه، تصحیح : سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران، انجمن شاهنشاهی فلسفه ایران، بی تا.

سبزواری، هادی، تعلیقۀ اسفار (چاپ شده در شیرازی، صدرالدین، اسفار)، 1410 ق.

سبزواری، هادی ، غررالفرائد، تعلیق:حسن حسن زاده آملی، تقدیم و تحقیق : مسعود طالبی، تهران، نشر ناب، الطبعه الاولی 1413 ق.

سهروردی، شهاب‌الدین، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و مقدمه هانری کربن، تهران، انجمن فلسفه ایران، ج 1،1355.

سهروردی، شهاب‌الدین، کتاب التلویحات، چاپ شده در مجموعه مصنفات شیخ اشراق، مقدمه و تصحیح هانری کربن، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی، 1373.

شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم، (ملاصدرا)، الشّواهد الربوبیه، چاپ شده در مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألّهین، تحقیق و تصحیح، ناجی اصفهانی، تهران، انتشارات حکمت، 1375.

شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم ، الحکمه المتعالیه فی الاسفارالعقلیه الاربعه [اسفار]، قم، مکتبه المصطفوی، چاپ دوم،1368.

شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم ، رساله حدوث عالم، یا کتاب آفرینش جهان، ترجمه و تصحیح : محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی،1366.

شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم ، التعلیقات علی الشفاء، چاپ سنگی، بی تا.

شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم ، الحکمه المتعالیه فی الاسفارالعقلیه الاربعه [اسفار]، مجلدات اول تا نهم، بیروت، دارإحیاء التّراث العربی،1410 ق.

شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم، المبدأ و المعاد، مقدمه و تصحیح : سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران، انجمن شاهنشاهی فلسفه ایران،1397 ق.

شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح محمد خواجوی، قم، انتشارات بیدار، ج 1 و 2،1364.

طباطبائی، سیّد محمّد حسین، بررسی‌های اسلامی، به کوشش سید هادی خسروشاهی، قم، دار التبلیغ اسلامی.

فرقانی، محمد کاظم، مسائل فلسفه اسلامی و نوآوری‌های ملاصدرا، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، 1385.

کرجی، علی، اصطلاحات فلسفی و تفاوت آن‌ها با یکدیگر، قم، بوستان کتاب قم،1381.

مصباح یزدی، محمد تقی، تعلیقه علی نهایه الحکمه، قم، موسسه در را ه حق، 1405 ق.

مطهری، مرتضی، مجموعه آثار جلد 9، تهران، صدرا، چاپ دوم،1375.

مطهری، مرتضی، مقالات فلسفی، تهران، انتشارات حکمت، چاپ اول، 1369 .

مطهری، مرتضی، شرح مبسوط منظومه، تهران، انتشارات حکمت، چاپ پنجم،1367.

نصر، سید حسین، تاریخ فلسفه در اسلام، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول،1365 .