تأثیر اشه در تجربه‌های تفسیری متون کهن

جستارهای نوین ادبی

مقاله 2، دوره 42، شماره 1 - شماره پیاپی 164، اردیبهشت 1388، صفحه 43-64   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v42i1.4166

نویسنده

مالمیر مالمیر^*

چکیده

مهم‌ترین اصل در دین ایران باستان، اصل اشه (asha) یا نظم و راستی در مقابل بی‌نظمی و دروغ بوده است. برخی حوادث و حکایات در فرهنگ ایرانی هست که قابل تطبیق با اسلام یا دیگر ادیان نیست بلکه متاثّر از اندیشة اشه است. تجلّی اشه در این موارد، حاصل نوعی تجربة دینی موسوم به تجربة تفسیری است. تجربة تفسیری در حقیقت، تبیین دینی است، و هر تبیینی بر مجموعه‌ای از پیش دانسته‌ها و پیش‌فرضها مبتنی است که شخص تبیین‌گر بر پایة آنها به کشف روابط پدیده‌ها و حوادث می‌پردازد. در این مقاله مواردی استخراج شده که پیش فرض این تجربه‌ها مبتنی بر اصل اشه در ایران باستان بوده است. بر اساس این پژوهش روشن می‌شود تجلّی اشه در قالب تجربه‌های تفسیری بیشتر در حوزة قدرت سیاسی و نقد و مهار قدرت رخ داده است هر چند در حوزة روابط فردی و نظام طبیعی نیز اندیشة اشه به صورت تجربة تفسیری نقش مؤثّری داشته است و موجب نظام جامعه و پیشرفت تمدّن گشته است.
کلید واژه‌ها: دین ایران باستان، اشه، تجربة دینی، تجربة تفسیری، متون ادبی.