تأویل حکایت دو زاهد از تاریخ بیهقی بر اساس نظریّة ژک لکان

جستارهای نوین ادبی

مقاله 5، دوره 42، شماره 1 - شماره پیاپی 164، اردیبهشت 1388، صفحه 115-142   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v42i1.4170

نویسندگان

سارا فرضی^* ؛ Mahdokht پورخالقی چترودی

چکیده

در این مقاله به بررسی تحلیلی شخصیّتهای اصلی داستان « دو زاهد » با نگاهی بر آنچه لکان از ساختمان نفسانی آدمی ارائه می دهد ، خواهیم پرداخت . ژک لکان وجود آدمی را به سه ساحت تقسیم می کند : « حیث خیالی » که همان دنیای جذّابیّتهای ظاهری و فریبندگی و فسون با عملکرد پرده پوشی نسبت به ضمیر ناآگاه ، است ؛ « ساحت رمز و اشارت » ساحت آرزومندی آدمی است که انقسام وجودی آدمی در آن مطرح می شود و « حیث واقع » که گویای آن است که ذات آدمی در ضمیر ناآگاه و در ماورای وجود اوست که لکان به این ماوراء، عنوان « غیر» می دهد . برای تحلیل روانی شخصیّتها تکنیکهای زبانی موجود در نثر و نحو جملات ، مفید خواهد بود . زمینة اصلی داستان را سه شخصیّت اصلی شکل می دهد که هر یک بر اساس ساحتی از نظریّة لکان مورد بررسی قرار می‌گیرند. هارون الرّشید نمایندة حضور آدمی در ساحت رمز و اشارت است ؛ یکی از دو زاهد ( ابن عمری ) در حیث خیالی و دیگری ( ابن سمّاک ) با توجّه به نشانه های موجود در متن احتمالاً فردی است که حیث واقع را تجربه کرده است .
کلیدواژه ها : حیث خیالی ، ساحت رمز و اشارت ، حیث واقع ، ژک لکان ، تحلیل متن ، ابن عمری ، ابن سمّاک ، هارون، تاریخ بیهقی .