ظرفیت سنجی منطق فازی و پلورالیسم دینی در تبیین مفهوم «ایمان» در قرآن

علوم قرآن و حدیث

مقاله 1، دوره 47، شماره 2 - شماره پیاپی 95، مهر 1394، صفحه 75-90   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/naqhs.v47i2.16912

نویسندگان

موسی الرضا شمسیه زاهدی^* ؛ ابولقاسم عارف نژاد

دانشگاه پیام نور

چکیده

ادیان مختلف واژه «ایمان» را در حوزه‌های گوناگونی به کار برده‌اند و این تنوع و گوناگونی باعث شده است که اذهان موحدان و سایر طبقات در خصوص تعریف و تبیین ماهیت «ایمان» به تکاپو واداشته شود. در آیات متعددی از آخرین کتاب آسمانی و معجزه جاویدان اسلام؛ قرآن کریم، واژه «ایمان» آورده شده است که بررسی تطبیقی این آیات با یکدیگر، مشخص می‌سازد که مفهوم ایمان، مفهومی مشکک است و حاکی از شرایط و ویژگی‌های متفاوت می‌باشد. کشف منطق قرآن در این حوزه، نه تنها باعث تبیین مفهوم این واژه می‌شود بلکه پیامدهای بسیار مهمی در تعیین مصادیق «مؤمنین» و جایگاه آنان در جامعه اسلامی دارد. با توجه به این که بکارگیری منطق فازی و پلورالیسم در تبیین منطق قرآن کریم در این زمینه، منجر به دو نتیجه کاملاً مختلف می‌شود، ضرورت چنین گزینشی مشخص می‌گردد.
از آنجا که در فرهنگ قرآن مفهوم «ایمان»، متضمن درجات و مراتب مختلفی می‌باشد، به خدمت گرفتن منطق فازی باعث می‌شود که ضمن رهایی از دام رویکرد نسبی گرایانه پلورالیسم، بتوان از تنگناهای رویکرد انعطاف ناپذیر انحصارگرایان مذهبی به سلامت عبور کرد و با معیار قراردادن شمول‌‍گرایی دینی مورد نظر علامه طباطبایی و امام خمینی، از افراط و تفریط نجات پیدا کرد و بر این اساس «افراد جامعه» را با توجه به کسب حداقل‌هایی، در جرگه ایمان آورندگان و اهل نجات به شمار آورد.

کلیدواژه‌ها

ایمان؛ منطق فازی؛ پلورالیسم دینی؛ شمول گرایی دینی؛ علامه طباطبائی

مراجع

اردبیلی، عبدالغنی، تقریرات فلسفه امام خمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، بی‌تا.

پترسون، مایکل، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: طرح نو، 1379.

حسین زاده یزدی، مهدی، «جستاری در مبانی معرفتی منطق فازی»، فصلنامة علمی - پژوهشی دانشگاه قم، سال نهم، شمارة چهارم.

خادمی زارع، حسن و محمدباقر فخرزاد، «شناسایی و تحلیل کاربرد منطق و سیستم‌های فازی در قرآن کریم»، اندیشه نوین دینی، سال 8، زمستان، شماره 31، صص 79-92، 1391.

رخشاد، محمد حسین، در محضر علامه طباطبایی (727 پرسش و پاسخ)، تهران: سما قلم، چاپ سوم، 1384.

سبحانی، جعفر و محمد محمدرضایی، اندیشه اسلامی 2، قم: دفتر نشر معارف، چاپ هفدهم، 1389.

صادقی حسن آبادی، مجید و حمید رضا عبدلی مهرجردی، «ماهیت ایمان دینی از دیدگاه علامه طباطبایی و پل تیلیخ»، اندیشه دینی، دانشگاه شیراز، شماره 26، صص 19-44. 1378.

ضیایی، آرش، «قرآن و منطق فازی»، قرآن و علم، سال چهارم، شماره 6، بهار و تابستان، 1389.

طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، بی‌تا.

طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، تهران: ناصر خسرو، چاپ اول، 1379.

قیومی، جواد، صحیفه الرضا، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1373.

کاشانی، فتح‌الله بن شکرالله، تفسیر منهج الصادقین، تهران، نوید اسلام. چاپ اول، 1388.

کریمی، پری نوش، مبانی فلسفی منطق فازی، (پایان نامه)، استاد راهنما: محمدعلی اژه‌ای، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 1382.

مطهری، مرتضی، عدل الهی، تهران: انتشارات صدرا، چاپ یازدهم، 1376.

مغنیه، محمد جواد، تفسیر کاشف، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، 1346.

نجفی، فرزاد، تحلیل انتقادی مبانی معرفت شناختی پلورالیسم دینی، قم: انتشارات حکمت رویش، چاپ اول، 1384.

وحیدیان کامیاد، علی، «روش‌شناسی کاربرد منطق فازی در بینش اسلامی»، دانشگاه اسلامی، شماره پنجم، ص 145-150، 1377.

هیک، جان، «پلورالیسم در اسلام»، ترجمه محمد محمدرضایی قبسات، شماره 37، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، پاییز. 1384.

Puri, M.L. & Ralescu, D. (1986), Fuzzy random variables, J. Math. Anal. Appl. pp. 409-422.

Simon, Dan. (2006), Truth, American Culture, and Fuzzy Logic. Fuzzy Information Processing Society, USA: Cleveland State University.

Zadeh, L. A. (1965), Fuzzy sets, Inform. Control,pp. 338-353.

Zadeh, L. A. (1983), Linguistic variables, approximate reasoning and disposition, Med. Inform. 8,pp. 173-186.

Zahedi, M.H.& Kahani, M.& Minaei,B. (2008), Fuzzy Expert System In Determining Hadith Validity, Advances in Computer and Information