زمین شناسی، دگرسانی، کانه زایی، پتروژنز، سن سنجی، ژئوشیمی و ژئوفیزیک هوابرد منطقه اکتشافی کوه شاه، جنوب‌ غرب بیرجند

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 4، دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 6، تیر 1391، صفحه 77-107   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v4i1.13394

نویسندگان

مریم عبدی^* ؛ محمد حسن کریم پور

فردوسی مشهد

چکیده

منطقه اکتشافی کوه شاه در کمربند ولکانو- پلوتونیکی ترشیری بلوک لوت واقع شده است. بیش از 17 توده نفوذی اسیدی تا حدواسط با ترکیب دیوریت تا سینیت در منطقه شناسایی شده است. زون های دگرسانی هیدروترمالی مرتبط با توده های نفوذی شامل آرژیلیک، پروپیلیتیک، آرژیلیک پیشرفته، سیلیسی، کوارتز- سریسیت- پیریت، گوسان و برش هیدروترمالی است که اغلب با یکدیگر تداخل کرده و این امر به همراه هوازدگی شدید، سبب پیچیدگی تفکیک زون های دگرسانی شده است. کانی سازی به شکل سولفیدی (پیریت و به مقدار کمتر کالکوپیریت) و اکسیدهای آهن دانه پراکنده و رگه چه های استوک ورک کوارتز- اکسیدآهن مشاهده می شود. توده های منطقه، متاآلومینوس، کالک آلکالن، شوشونیتی و دارای پذیرفتاری مغناطیسی بالا هستند. توده های نفوذی منطقه در طبقه توده های اکسیدان، سری مگنتیت تیپ I طبقه‌بندی می شوند. سن این توده های گرانیتوئیدی، بر مبنای سن سنجی U-Pb بر روی کانی زیرکن، 7/0±7/39 میلیون سال (ائوسن میانی) است. داده های رادیوایزوتوپ (نسبت‌های87Sr/86Sr و 143Nd/144Nd اولیه و εNd) و داده های ژئوشیمیایی پیشنهاد می کند که توده گرانیتوئیدی کوه شاه از گوشته تهی‌شده، در کمان ماگمایی مرتبط با زون فرورانش منشأ گرفته است. آنومالی ژئوشیمیایی عناصر Cu, Au, Fe, Pb, Zn, As, Sb, Mo, Bi, Hg و نیز Mn, Ba, Te, Se منطبق بر زون های دگرسانی کوارتز- سریسیت- پیریت، گوسان- استوک ورک- برش هیدروترمالی، توده های سیلیسی بی قاعده و آرژیلیک پیشرفته هستند. آنومالیهای ژئوفیزیکی، منطبق بر زون های دگرسانی هیدروترمالی و کانی سازی است که نتایج و تفاسیر آنها الگویی پیچیده از مناطقی نیمه مدور تا بیضوی در جهت شمال‌شرق- جنوب غرب را مشخص می سازد. این شواهد، مشابه با مناطق دیگر شناسایی شده سیستم مس- طلا پورفیری و اپی ترمال طلا در ایران و جهان است.

کلیدواژه‌ها

پورفیری مس- طلا؛ ائوسن میانی؛ لوت؛ کوه‌شاه؛ ایران

مراجع

[1] Eftekhar-Nezhad J., "Birjand 1:250000 geological quadrangle map", Geological Survey of Iran (1990).

[2] Eftekhar-Nezhad J., Stocklin J., Movahed-e-Avval H., Emami M.H., "Mokhtaran Geological Map, scale 1:100000, Sheet 7854", Geological Survey of Iran (1978).

[3] آقانباتی ع.، "زمین شناسی ایران"، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، (1383) 586 ص.

[4] کریم پور م. ح.، ملکزاده شفارودی آ.، مظاهری س. ا.، حیدریان م. ر.، "ماگماتیزم و انواع کانی سازی مس، طلا، قلع و تنگستن در بلوک لوت"، پانزدهمین همایش انجمن بلورشناسی و کانی شناسی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، (1386).

[5] Adams S. S., "Using Geological Information to Develop Exploration Strategies For Epithermal Deposits", Reviews in Economic Geology, 2 (1985) 273-298.

[6] Sillitoe R. H., "Epithermal models: Genetic types, geometrical controls and shallow features", Geological Association of Canada, Special Paper, 40 (1993) 403–417.

[7] Sillitoe R. H., "Exploration of porphyry copper lithocaps", In: Mauk J. L., St George J.D., (eds) Proc Pacrim Congress 95, Auckland 1995, Australas Inst Mining Metall Publ Ser 9/95 (1995) 527-532.

[8] Sillitoe R. H., Steele G. B., Thompson J. F. H., Lang J. R., "Advanced argillic lithocaps in the Bolivian tin-silver belt", Mineralium Deposita, 33 (1998) 539-546.

[9] Middlemost E. A. K., "Magmas and magmatic rocks", Longman, London & New York (1985) 266 p.

[10] Rickwood P. C., "Boundary lines within petrologic diagrams which use oxides of major and minor elements", Lithos 22 (1989) 247–267.

[11] Irvine T. N., Baragar W. R. A., "A guide to the chemical classification of the common volcanic rocks", Canadian Journal of Earth Sciences 8 (1971) 523–548.

[12] Whalen J. B., Currie K. L., Chappell B. W., "A-type granites: geochemical characteristics, discrimination and petrogenesis", Contributions to Mineralogy and Petrology 95 (1987) 407–419.

[13] Shand S. J., "Eruptive rocks; Their genesis, composition, classification and their relation to ore-deposits", Hafner Publishing Co., New York (1947) 488 p.

[14] Pearce J. A., Harris N. B. W., Tindle A. G., "Trace element discrimination diagrams for the tectonic interpretation of granitic rocks", Journal of Petrology 25 (1984) 956-983.

[15] Condie K. C., "Geochemical changes in basalts and andesites across the Archean–Proterozoic boundary: identification and significance", Lithos 23 (1989) 1–18.

[16] Brown G. C., Thorpe R. S., Webb P. C., "The geochemical characteristics of granitoids in contrasting arcs and comments on magma sources", Journal of Geological Society of London 141 (1984) 413–426.

[17] Martin H., "The Archaean grey gneisses and the genesis of the continental crust. In: Condie K.C. (Ed.), The Archaean Crustal Evolution", Elsevier, Amsterdam (1993).

[18] Pearce J. A., "Role of sub-continental lithosphere in magma genesis at active continental margins. In: Continental Basalts and Mantle Xenoliths—Hawkesworth C. J., Norry M. J., eds", Nantwich, UK: Shiva. (1983).

[19] Boynton W. V., "Cosmochemistry of the rare earth elements: meteorite studies. In: Henderson P. (Ed.), Rare Earth Element Geochemistry", Elsevier Sci Publ. Co., Amsterdam (1984).

[20] Karimpour M. H., Stern C. R., Farmer L., Saadat S., Malekezadeh A. "Review of age, Rb-Sr geochemistry and petrogenesis of Jurassic to Quaternary igneous rocks in Lut Block, Eastern Iran", Geopersia, University of Tehran, Iran 1(2011) 19-36.

[21] Gehrels G. E., Valencia V., "A Pullen in geochronology: emerging opportunities. In: T. Loszewski and W. Huff (Eds.) ", Paleontology Society, Short Course, 12 (2006) 67–76.

[22] سازمان زمین‌شناسی کشور، "گزارش اکتشافات ژئوشیمیایی سیستماتیک در برگه 100000/1 مختاران"، وزارت صنایع و معادن، (1379).

[23] سازمان زمین‌شناسی کشور، "گزارش اکتشافات ژئوشیمیایی نیمه تفصیلی محدوده آنومالی 20000/1 شیخ آباد"، وزارت صنایع و معادن، (1382).

[24] سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، "پروژه ژئوفیزیک هوائی بیرجند- خوسف (استان خراسان جنوبی)"، وزارت صنایع و معادن، (1383).

[25] Dickson B. L., Fraser S. L., Kinsey-Henderson A., "Interpreting aerial gamma-ray surveys utilizing geomorphplogical and weathering models", Journal of Geochemical Exploration, 57 (1996) 75-88.

[26] Howe B., Kroll A., "The Geophysical Response of the Tupinda Cu-Au-Mo Porphyry Prospect, Tabar Islands, Papua New Guinea", ASEG, Sydney, Australia (2010).

[27] Sillitoe R., "Gold-Rich Porphyry Deposits: Descriptive and Genetic Models and Their Role in Exploration and Discovery", SEG Reviews, 13 (2000) 315-345.

[28] Sillitoe R. H., Hedenquist J. W., "Linkages between volcano-tectonic settings, ore-fluid compositions, and epithermal preciousmetal deposits", In Simmons S. F, Groham I. (eds), Volcanic, Geothermal, and ore-forming fluids: Rulers and witnesses of processes deep within the earth, Giggenbach memorial volume. Soc. Econ. Geol. Geochem. Soc. Sp.Pub. 10 (2003) 315-343.

[29] Sillitoe R., "Gold-Rich Porphyry Deposits: Descriptive and Genetic Models and Their Role in Exploration and Discovery", SEG Reviews, 13 (2000) 315-345.

[30] Ranjbar H., Shahriari H., Honarmand M., "Integration of Aster and airborne geophysical data of copper mineralization. A case study of Sar Ccheshmeh area", International society for photogrammetry and remote sensing, Turkey, (2004).

[31] Ranjbar H., Honarmand M., "Integration and analysis of airborne geophysical and ETM+ data for exploration of porphyry type deposits in the central Iranian volcanic belt using fuzzy classification", International Journal of Remote Sensing 25 (2004) 4729-4741.

[32] Ranjbar H., Hassanzadeh H., Torabi M., Ilaghi O., "Integration and analysis of airborne geophysical data of the Darrehzar area, Kerman Province, Iran, using principal component analysis", Journal of applied geophysics 48 (2001) 33-41.

[33] Sillitoe R. H., Bonham H. F., "Volcanic Landforms and Ore Deposit", Economic Geology, 79 (1984) 1286-1298.

[34] Simmons S. F., White N. C., John D., "Geological Characteristics of Epithermal Precious and Base Metal Deposits", Society of Economic Geologists, Inc., Economic Geology 100th Anniversary (2005).