بررسی نشانه تأکید در گویش های فارسی خراسان

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 7، دوره 10، شماره 18، مرداد 1397، صفحه 151-169   

نوع مقاله: علمی - پژ‍وهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lj.v10i18.71224

نویسندگان

نرجس بانو صبوری²؛

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه پیام نور

چکیده

دراین مقاله به بررسی نشانة تأکید در برخی گویش­های فارسی خراسان پرداخته­ می­شود. گویش­های بررسی ­شده از هر سه استان یعنی شمالی، رضوی و جنوبی انتخاب شده­ اند و داده­های موردبررسی عمدتاً از طریق گویشوران و در برخی موارد از پایان­ نامه­ های نگارش­ شده در خصوص این گویش­ها گردآوری­ شده­ اند. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و برای ارائه تبیین، برخی دیگر از گویش­های ایرانی بررسی شده­اند. نتایج تحقیق نشان می­دهد گویش­های موردبررسی را به لحاظ کاربرد نشانه تأکید می­توان به دو دسته تقسیم کرد؛ دسته­ای که همانند فارسی گفتاری امروز در نقش تأکیدی و غیرتأکیدی از نشانه /ke/ استفاده می­کنند و دسته­ای که دو نشانه مختلف با منشأ تاریخی مختلف یعنی /ke/ku و   /xo/xâ/x/  را به­کار می­برند. بررسی دیگر گویش­های ایرانی نیز مشخص کرد که این گویش­ها مانند دسته دوم از گویش­های خراسان/xo/xu/  را برای تأکید و /ke/ge/gǝ را برای نقش­های غیرتأکیدی به­کار­می­برند. با توجه به پیشینه تاریخی این دو نشانه، به ­نظر­می­رسدکه دسته دوم از گویش­های خراسان و گویش­های ایرانی موردبررسی، xu /xo/xâ/x/   را که بازمانده  /xwad/  فارسی میانه است و به عنوان ضمیر یا قید تأکیدی استفاده می­شده با اندکی دستوری ­شدگی به­عنوان نشانه تأکید، مورداستفاده قرار­داده ­اند حال آن­که در فارسی و گویش­های دسته اول خراسان این  است که با گسترش نقش به عنوان نشانه تأکید نیز به ­کار­گرفته ­شده است.

کلیدواژه‌ها

گویش های فارسی خراسان؛ نشانه تأکید؛ نشانه متممی؛ ضمیرموصولی؛ گویش های ایرانی

مراجع

1. 1. ابوالقاسمی، محسن (1375).دستور تاریخی زبان فارسی، تهران: سمت.
   2. ارداویراف‌نامه (1372)، فیلیپ ژینیو، ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار، تهران: معین و انجمن ایرانشناسی فرانسه.
   3. اسدی،مهدی (1378). بررسی وتوصیف گویش رقه،پایان‌نامه کارشناسی ارشدمنتشرنشده، دانشگاه فردوسی مشهد.
   4. افضل‌نژاد،محمد (1377). بررسی وتوصیف گویش سده،پایان‌نامه کارشناسی ارشدمنتشرنشده، دانشگاه فردوسی مشهد.
   5. امیری‌نژاد،مسعود(1375).بررسی وتوصیف گویش خواف،پایان‌نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده، دانشگاه فردوسی مشهد.
   6. انوری، حسن (1381).فرهنگ بزرگ سخن، 8 جلد، تهران: سخن.
   7. بابک، علی(1383). دستور زبان فارسی پژوهشی معاصر، مشهد: سخن گستر.
   8. راسخ مهند،محمد(1384).«بررسی انواع تأکید درزبان فارسی»،مجله زبان وزبانشناسی،دوره یک،شماره یک، 19-5.
   9. رضائی‌ باغ‌بیدی، حسن (1388). راهنمای زبان پارتی، تهران: ققنوس.
   10. روایت آذرفرنبغ فرخزادان (1384). ترجمه حسن رضائی باغ‌بیدی، تهران: دائره المعارف بزرگ اسلامی.
   11. عطاری،محمدرضا (1379). بررسی وتوصیف گویش طبسی،پایان‌نامه کارشناسی ارشدمنتشرنشده،دانشگاه فردوسی مشهد.
   12. علی‌اکبرزاده‌بجستانی،قاسم(1377).بررسی گویش بجستان،پایان‌نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده،دانشگاه فردوسی مشهد.
   13. لازار، ژیلبرت. 1383. «فارسی»، راهنمای زبان‌های ایرانی، 2ج، رودیگر اشمیت، ترجمه رضائی-باغ‌بیدی، حسن و همکاران، تهران: ققنوس، 437-483.
   14. مکنزی، دیویدنیل. (1379). فرهنگ کوچک پهلوی، ترجمه مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
   15. نجفی، ابوالحسن(1374). «کاربرد که در فارسی گفتاری»، نامه فرهنگستان،1/2، صص19-7.
   
   16. Bartholomae, C. (1961). Altiranisches Wörterbuch, Berlin.
   17. Durkin-Meisterernst, D. (2004). Dictionary of Manichean Middle Persian and Parthian, Belgium.
   18. Fatahi, F., Oroji, M.R. & S. Rahbarian (2013).” Focalization and Focus Representations in Persian”, Frontiers in of Language and Teaching, Vol.pp.173-177.
   19. Halliday, M. (1967). Notes on Transitivity and Theme in English (Part 2), Journal of Linguistics. Vol. 3. No.2. pp.199-244.
   20. Ivanov, G. V. 1995. "Notes on the Ethnology of Khurasan", The Geographical Journal, Vol. 67, no. 2, Paris, pp. 138-175.
   21. Jackendoff. R. (1972). Semantic Interpretation in Generative Grammar, Cambridge: MIT Press.
   22. Karimipour, A., Sharifi, S. & K. Müller (2012). "“kə” and “xu” as Parallel Focus Markers in Ilami Dialect of Kurdish", Linguistics & Lexicography, vol.1, no.4. PP.29-36.
   23. Lambrecht, K. (1994). Information Structure and Sentence form, Cambridge: Cambridge University Press.
   24. Oroji, M.R& S. Rahbarian (2015). "Introducing Form-Finction Theory, Evidence from the Postposition “ra”& Focus Marker “ke” in Persian", Global Journal of Sociology, Vol.5, Issue 2, PP.54-58.
   25. Oroji, M.R. & A.Rezaei (2013). "Exploring “ke” as Focus Particle in Persian from Both Form and Function Points of View", Australian Journal of Linguistics, Vol.33, Issue1, pp.76-84.
   26. Pokorny, J. (1956). Indogermanisches Etymologisches Wörterbuch, Tübingen.
   27. Rahimian, J. (1999). Obligatory, Optional and Contrastive Occurrences of “ke” in Modern Persian, Linguistics Atlantica 21. PP. 137-151.
   28. Windfuhr, G. (2009). The Iranian Languages, London-NewYork.