تبیین در علوم طبیعی

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 4، دوره 45، شماره 1 - شماره پیاپی 90، تیر 1392، صفحه 78-110   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v45i1.6324

نویسنده

علی حقی^*

چکیده

در این مقاله، پس از درآمد، دو گزارش کم و بیش تفصیلی از تاریخ علم- از خطه دانش پزشکی- نقل شده است تا عیان شود دانشمندان هرگاه با مشکلی رویاروی می‌شوند. عملاً چگونه آن را حل کرده، تفسیر و تبیین می‌کنند. سپس از انواع گوناگون تبیین سخن به میان می‌آید، تعریف و توصیف می‌شوند. در پی آن، همین تبیین‌های گوناگون بررسی انتقادی می‌شوند. در پایان، ابتدا مشرب تجربه‌گرایی تشریح می‌شود و سپس به معضل اندیشه‌سوزی در تجربه‌گرایی اشارت رفته، مستدل شده است بدون گره‌گشایی از آن، نمی‌توان ملتزم به تجربه‌گرایی شد.

کلیدواژه‌ها

تبیین؛ قیاس؛ استقراء؛ علیت؛ پیش بینی

مراجع

اُکاشا، سمیر، فلسفه علم، ترجمه هومن پناهنده، تهران: فرهنگ معاصر، 1387.

حقّی، علی، روش شناسی علوم تجربی، تهران: انتشارات سعاد، 1384.

راین، آلن، فلسفه علوم اجتماعی، ترجمه عبدالکریم سروش، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1367.

کیم، جگون، «تبیین علمی»، در علم شناسی فلسفی، انتخاب و ترجمه: سروش، عبدالکریم، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1372.

لیتل، دانیل، تبیین در علوم اجتماعی، ترجمه عبدالکریم سروش، تهران: موسسه فرهنگی صراط، 1373.

لیندبرگ، دیویدسی، سرآغازهای علم در غرب: سنت علمی اروپایی در بافت فلسفی، دینی، و تأسیسات آن: ۶۰۰ قبل از میلاد تا ۱۴۵۰ میلادی، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1377.

مورتون، ادم، فلسفه در عمل: مدخلی بر پرسش‌های عمده، ترجمه فیبرز مجیدی، تهران: انتشارات مازیار، 1382.

نراقی، احمد، رساله دین شناخت: مدلی در تحلیل ایمان ابراهیمی، تهران: انتشارات طرح نو، 1378.

هاسپرس، جان، درآمدی به تحلیل فلسفی، ترجمه موسی اکرمی، تهران: انتشارات طرح نو، 1379.

همپل، کارل گوستاو، فلسفه علوم طبیعی، ترجمه حسین معصومی همدانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1369.

Hempel, Carl G., Aspects of Scientific Explanations, New York, The Free Press 1965.

Herron, W. B, and others, Matter, Life and Energy, USA, Lyons and Carnhan 1965.

Klemke, E. D. and others, Philosophy (The Basic Issues), New York, St. Martin's Press 1990.

Nagel, Ernest, The Structure of science , New York , Harcourt Press 1961. Press 1961.

Salmon, Wesley C., The Encyclopedia of Philosophy (supplement), USA, Macmillan 1996.

Watkins, John, Science and Scepticism, New Jersey, Prinecton University Press 1984.