نگرشی تحلیلی و انتقادی به مفهوم لوگوس از یونان باستان تا آباء کلیسا

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 5، دوره 45، شماره 1 - شماره پیاپی 90، تیر 1392، صفحه 106-132   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v45i1.3235

نویسندگان

منصور معتمدی؛ ولی عبدی^*

چکیده

مفهوم لوگوس(Logos) پیش از مسیحیت به صورت انتزاعی در فلسفۀ یونان باستان و یهودیت (عهد عتیق و برخی آثار فیلون اسکندرانی) به چشم می‌خورد. در فلسفۀ یونان باستان حداقل تا زمان فلسفه افلاطونی میانه و مهم‌تر از آن تا دوره فلسفه نوافلاطونی لوگوس اصل اول محسوب می‌شود؛ یعنی همچنان که اشاره خواهد شد لوگوس در نزد هراکلیتوس و بعدها در نظر رواقیون اصل اول است و بدون اینکه واسطه کسی قرار گیرد مستقیماً با جهان ارتباط دارد. از طرف دیگر لوگوس در مسیحیت (مقدمهٔ انجیل یوحنا) برای اولین بار با عیسی (ع) یکی گرفته شده است. بنابراین لوگوس در اینجا مثل فلسفهٔ یونان باستان در معنای انتزاعی به کار نرفته بلکه متجسد شده است. در ابتدا چنین تصور می‌شود که علت تجسد لوگوس در مسیحیت سنگینی گناه بشر است، همچنان که پولس در رسالاتش به این مسئله اشاره کرده است. اما واقعیت امر این است که بعد از بررسی انجیل یوحنا و آثار آباء کلیسا معلوم می‌شود که علت تجسد لوگوس در مسیحیت در وهلۀ اول نه به سبب سنگینی گناه که برای منکشف ساختن خداوند پدر است. بدین ترتیب می‌توان گفت مفهوم واسطه بودن لوگوس برای نخستین بار در مسیحیت و در تقابل با اندیشه‌های گنوسی مطرح شده است. البته مسئلۀ سنگینی گناه را در پدیدۀ تجسد منکر نیستیم ولی این مسئله در مسیحیت بعد از تفوق آراء پولس مطرح شده است.

کلیدواژه‌ها

لوگوس؛ حکمت؛ فیلون؛ آباء کلیسا

مراجع

کتاب مقدس (ترجمه از زبان‌های آرامی و عبری، بی‌نا، بی‌تا).

ایلخانی، محمد، «مذهب گنوسی»، معارف، دورهٔ دوازدهم، ش 1 و 2، فروردین- آبان 1374.

سی. تنی، مریل، انجیل ایمان: نگرشی تحلیلی بر انجیل یوحنا، ترجمۀ ساروخچیکی، آفتاب عدالت، 1359.

شرف خراسانی، شرف‌الدین، نخستین فیلسوفان یونان، تهران: شرکت سهامی، 1370.

کتاب‌هایی از عهد عتیق: کتابهای قانونی ثانی براساس کتاب مقدس اورشلیم، ترجمه پیروز سیار، تهران: نشر نی، ‌۱۳۸1.

عهد جدید براساس کتاب مقدس اورشلیم/ ترجمه پیروز سیار، تهران: نشر نی، ‌۱۳۸۷

کاپلستون، فردریک چارلز، تاریخ فلسفه، ترجمۀ سید جلال الدین مجتبوی، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1362.

لین، تونی، تاریخ تفکر مسیحی، ترجمۀ روبرت آسریان، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز 1386.

The Holy Book(King James Version, New York, 1611.Reprint, 1816).

Chadwick, H., “Justin Martyr”, New Catholic Encyclopedia, First Pub. McGraw-Hill, 1967, rep. 1996, Vol. 8.

Clement of Alexandria., The Exhortation to The Greeks, trans. by G. w. Butterworth, Harvard University Press, 1953.

Eichordt, Walther., Theology of the Old Testament, trans. by. John Baker, S C M Press, 1972, vol. 2.

Guthrie, F.B.A., A History of Greek Philosophy, New York and London, 1962, Vol. 1.

Harris, John Glyndwr., Gnosticism: Beliefs and Practices, Sussex Academic press, 1999.

Inge, W.R.,“ Logos”, Enccyclopedia of Religion and Ethics, ed. by James Hastings, Edinburgh, 1918,Vol. 8.

Johnston,J.S., The Philosophy of the Fourth Gospel, New York, 1909.

Jonas, Hans., The Gnostic Religion: The Message of the Alien God and the Beginning of Christianity, Boston, 1963.

Kerferd,G.B., “Logos”, The Encyclopedia of Philosophy, ed. by Paul Edwards, Macmillan, 1972, vol, 5.

Kohler, Kaufmann., “ Memra”, The Jewish Encyclopedia, vol. 8.

Leon-Dufours,Xavier, S.J., The Gospels and the Jesus of History, trans. by JohnMcHugh, The Fontana Library, 1967.

Metzger, Bruce(ed)., The Apocrypha of the Old Testament, Oxford University Press, 1965. 

Osborn, Eric Francis., The Emergence of Christian Theology, Cambridge University Press, 1993.

   ______,  “Apologists”, The Early Christian World, Vol. 1.      

Pepin, Jean.,“Logos”,The Encyclopedia of Religion, vol. 9.

Robinson, James., The Nag Hamadi Library in English, Second Edition, Leiden: Brill, 1984.

Russell, D.S., The Jews from Alexander to Herod, Oxford University Press, First Pub. 1967, Repr. 1972.

Schaff, Philip(ed)., The Apostolic Fathers with Justin Martyr and Irenaeus, Christian Classics Ethereal Library, 1819-1893 (rep. 2001).

_____, Fathers of the Third Century: Tertullian, Minucius Flex, Commodian, Origen, Christian Classics Ethereal Library, 2006.

______, Fathers of the Second Century: Hermas, Tatian, Athenagoras, Theophilus, and Clement of Alexandria, Christian Classics Ethereal Library, 2004.

______, Latin Christianity: Its Founder, Tertullian, Christian Classics Ethereal Library, 1845-1916.(rep. 2006).

Tertullian., Apology, trans. by T.R Glover, Harvard University Press, 1958.

Wolfson, Harry Ausryn., Philo: the Foundations of Religious Philosophy in Judaism, Christianity an Islam, Harvard University Press, 1982.

________, Religious Philosophy: A Group of Essays, Harvard University Press, 1965.

_______, The Philosophy of the Church Fathers, Harvard University Press, 1964.

Young, Robert., Analytical Concordance to the Holy Bible, Guildford, London: United Society for Christian Literature, 1939.