تناسخ و معاد جسمانی در حکمت متعالیه

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 1، دوره 45، شماره 2 - شماره پیاپی 91، بهمن 1392، صفحه 10-30   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v45i2.3619

نویسندگان

علی ارشد ریاحی؛ افسانه صباغان^*

ایران

چکیده

در این مقاله سازگاری قول به استحاله تناسخ و اعتقاد به معاد جسمانی در حکمت متعالیه مورد بررسی قرار گرفته است. به این منظور ضمن تعریف و ذکر اقسام تناسخ، محذوراتی که موجب شده است فلاسفه حکمت متعالیه تناسخ را محال بدانند، جمع آوری شده است و سپس با توجه به آراء این حکماء در مورد چگونگی معاد جسمانی، مشخص شده است که هیچ یک از آن محذورات در معاد جسمانی وجود ندارد و در نتیجه قول به استحاله تناسخ با اعتقاد به معاد جسمانی کاملاً سازگار است.

کلیدواژه‌ها

تناسخ؛ معاد جسمانی؛ بدن دنیوی؛ بدن اخروی؛ قیام صدوری

مراجع

قرآن مجید، با ترجمه استاد محی‌الدین مهدی الهی قمشه‌ای.

ابراهیمی دینانی، غلامحسین، منطق و معرفت در نظر غزالی، انتشارات امیر کبیر، تهران، 1370، چاپ اول.

ابراهیمی دینانی، غلامحسین، شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، انتشارات حکمت، تهران، 1364.

ابن سینا، حسین بن عبدالله، النجاهًْ، المکتبهًْ المرتضوی، مصر، 1357 ه. ق.

اشعری، ‌ابوالحسن،‌ مقالات الاسلامیین و اختلافات المصلین، تحقیق:‌ محمد محی‌الدین عبدالحمید، دار احیاء الکتب،‌ بیروت، ‌1416 ه. ق

جبران، مسعود، فرهنگ الفبائی الرائد، ج 2، ترجمه دکتر رضا انزابی­نژاد، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد،1376، چاپ دوم.

 دورانت، ویل، تاریخ تمدن، ترجمه: احمد آرام و امیرحسین آرمان­پور، نشر سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی،‌ تهران، ‌1367،‌ چاپ دوم

رازی، ابوحاتم، ‌اعلام النبوه،‌ تصحیح:‌ صلاح صاوی و غلامرضا اعوانی، انجمن فلسفه ایران،‌ تهران، 1356

رفیعی قزوینی، ابوالحسن، ‌مجموعه رسائل و مقالات فلسفی، مقدمه و تصحیح: غلامحسین رضانژاد، ‌انتشارات الزهراء، ‌تهران، 1367

رنجبر، ‌امیرحسین،‌ بودا‌ (در جستجوی ریشه‌های آسمان)، انتشارات مروارید، تهران، 1384، چاپ سوم.

سبحانی، جعفر، الالهیات، ج 4، المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، قم، 1413 ه. ق.

سبزواری، ‌هادی بن محمد، اسرارالحکم، انتشارات قدس، قم،1383، چاپ اول.

سبزواری، ‌هادی بن محمد، شرح المنظومه، ج 5، تصحیح: حسن حسن­زاده املی، نشر ناب، تهران، 1422 ه. ق.

سبزواری، ‌هادی بن محمد، شرح منظومه، انتشارات علمیه اسلامیه، تهران،1367 .

سهروردی، شهاب­الدین، مجموعه مصنفات، ج 4 ـ1، به کوشش‌هانری کربن و سید حسین نصر و نجف­قلی حبیبی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، 1380 ه. ش.

شریف، میان محمد، تاریخ فلسفه در اسلام، ج 1، ترجمه زیر نظر نصرالله پورجوادی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1362 ه. ش.

شهرزوری، شمس الدین محمد، شرح حکمت الاشراق، به کوشش حسین ضیایی تربتی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، 1372 ه. ش.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الاسفار الاربعه، ج 9، انتشارات دارالاحیاء التراث العربی، بیروت، 1335، چاپ چهارم.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الشواهد الربوبیه، تصحیح مصطفی محقق داماد، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، تهران،1382، چاپ اول.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، المبدأ و المعاد فی الحکمه المتعالیه، مقدمه و تصحیح: دکتر محمد ذبیحی و دکتر جعفر شاه نظری، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، تهران،1381، چاپ اول.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم،مفاتیح الغیب، ‌تعلیق: مولی علی نوری، تصحیح: محمد خواجوی،‌ مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی و انجمن حکمت و فلسفه ایران، تهران، 1363

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، زاد المسافر، شرح و توضیح: سید جلال الدین آشتیانی، انجمن حکمت و فلسفه ایران، تهران، 1359.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، تعلیقات علی شرح حکمهًْ الاشراق، انتشارات بیدار، قم، بی تا.

  طباطبائی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، مؤسسه النشر الاسلامی، قم،1417، چاپ پنجم.

غزالی، ابوحامد، تهافت الفلاسفه، انتشارات خیریه، مصر، 1319 ه. ق.

فاخوری،‌ حنا و خلیل جر، تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمه عبدالمحمدآیتی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران،1373.

قیصری رومی، داوود، شرح فصوص الحکم، تعلیقه: جلال الدین آشتیانی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1375.

مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 4، مؤسسه الوفاء، بیروت، 1404 ه. ق.

محبی، سعید، دائره المعارف تشیع، تهران، 1380.

ناس، جان، تاریخ جامع ادیان، ترجمه: علی اصغر حکمت، ‌انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، ‌1380، چاپ یازدهم