مطابقه متعارف فعلی در گویش زین آبادی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 5، دوره 10، شماره 19، دی 1397، صفحه 97-118   

نوع مقاله: علمی - پژ‍وهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lj.v10i19.68856

نویسندگان

ایران عبدی^* ؛ مهرداد نغزگوی کهن

دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

یکی از مهم­ترین مقولات صرفی - نحوی در حوزه زبان­شناسی مطابقه است که به هماهنگی نظام­مند بین ویژگی­های صوری و معنایی یک عنصر و ویژگی­های صوری عنصر دیگر اشاره دارد. در مطابقه مفاهیمی چون کنترل­کننده، هدف، حوزه مطابقه، مشخصه، ارزش و شرط مطرح است. عوامل زبانی و فرازبانیِ مختلفی می­توانند بر این عناصر تأثیر بگذارند و باعث گوناگونی­های مطابقه شوند. میزان این گوناگونی­ها بسته به عوامل خاصی، از زبانی به زبان دیگر متفاوت است که با توجه به بافت مطابقه می­تواند اجباری، اختیاری و یا اجتنابی باشد. ­با توجه به اهمیت شناسایی و مطالعه این عوامل، هدف ما در این پژوهش، بررسی پیکره­بنیادِ دستگاه مطابقه فعلی در گویش زین­آبادی است که بر اساس آرای کُربت (2001) انجام می­گیرد. در این راستا به عوامل زبانی و فرازبانی­ اشاره می­کنیم که در چگونگی مطابقه­ نقش دارند. داده­های این تحقیق نشان می­دهد در 05/34 درصد بندهای فعلی، هدف با کنترل­کننده دارای تطابق نحوی و معنایی است و در بقیه­ی موارد، هدف با کنترل­کننده تطابق نحوی یا معنایی ندارد. بنابراین مطابقه در زین­آبادی به سمت نامتعارف آن میل دارد. در بین بندهای فعلی دارای مطابقه نامتعارف، عامل ضمیراندازی و پس از آن به ترتیب عامل جانداری و شرط ادب باعث تشکیل صورت­های نامتعارف مطابقه در این گویش هستند.

کلیدواژه‌ها

مطابقه ی متعارف؛ زین آبادی؛ جانداری؛ ادب

مراجع

1. اُرانسکی، یوسیف م.(1386)، زبان های ایرانی. ترجمه ی دکتر علی اشرف صادقی. تهران: انتشارات سخن.
2. راسخ‌مهند، محمد، «واژه بست‌های فارسی در کنار فعل»، مجله پژوهش‌های زبان‌شناسی، 1389، (2): 85- 75.
3. فیروزبخش، فرانک (1377)؛ بررسی ساختمان دستوری گویش بهدینان شهر یزد. تهران: انتشارات فروهر.
4. مبارکه، بهنام (1394)، جشن سده‌ی به یاد ماندنی. ترجمه‌ی چاپ نشده.
5. مزداپور ، کتایون (۱۳۷۴)، واژه‌نامه‌ی گویش بهدینان شهر یزد. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
6. میرزایی، پروین (1395) بررسی مطابقه در گویش جافی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشگاه بوعلی‌سینا، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی. ‬‬‬
7. نغزگوی‌کهن، مهرداد، «بررسی فرایند دستوری‌شدگی در فارسی جدید»، دستور، ویژه‌نامه‌ی نامه فرهنگستان، 1387، (4): 3- 24.
8. نغزگوی‌کهن، مهرداد، «نقش پس اضافه‌ها در اعطای نشانه‌ی حالت»، فصلنامه‌نامه فرهنگستان، 1392، سال سیزدهم، (3).
9. نغزگوی‌کهن، مهرداد. (1395). زبان فارسی در گذر زمان. عوامل مؤثر در تعیین صورت نشانه‌ی مطابقه‌ی فعلی در فارسی نو:117. تهران: کتاب بهار.
10. Brown, P., & Levinson, S. C. (1987). Politeness: Some universals in language usage (Vol. 4). Cambridge university press.
11. Corbett, G. G. (1979). The agreement hierarchy. Journal of linguistics, 15(2), 203-224.
12. Corbett, G. G. (2003). Agreement: Canonical instances and the extent of the phenomenon. In Morphology: Selected papers from the Third Mediterranean Morphology Meeting. September 20-22, 2001 (pp. 109-128).
13. Corbett, G. G. (2003). Agreement: terms and boundaries. In The Role of Agreement in Natural Language. Proceedings of the 2001 Texas Linguistic Society Conference, Austin, Texas. (pp. 109-122).
14. Corbett, G. G. (2006). Agreement (Vol. 109). Cambridge University Press. Coulson, S., King, JW, & Kutas, M.(1998). Expect the unexpected: Event-related brain response to morphosyntactic violations. Language and Cognitive Processes, 13(1), 2158.
15. Corbett, G. G. (2010). Agreement in Slavic. Glossos, (10), 1-61.
16. Goffman, E. (1955). On face-work: An analysis of ritual elements in social interaction. Psychiatry, 18(3), 213-231.
17. Hopper, P. J., & Traugott, E. C. (2003). Grammaticalization. Cambridge University Press.
18. Moravcsik, E. A. (1978). Agreement. Universals of human language, 4, 331-374.
19. Steele, S. (1978). Word order variation: A typological study. Universals of human language, 4, 585-623.