پیشینة بن مایة «گِل انسانی» شعر خیّامی در منظومه های کلاسیک جهان

جُستارهای نوین ادبی

مقاله 2، دوره 42، شماره 3 - شماره پیاپی 166، آذر 1388، صفحه 1-21   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v42i3.4192

نویسندگان

میرجلال الدین کزّازی^* ؛ ناصر نیکوبخت؛ رامون گاژا

چکیده

«گِل انسانی» از بن مایه های اساسی شعر خیّامی است که با بسامد و تعابیر فراوان در اشعار منتسب به خیّام دیده می شود. تصویر سازیها، مضمون آفرینیها و ابراز دیدگاههای فلسفی در خصوص منشأ وجودی آدمی (آغاز آفرینش، مرگ، مسائل بعد از مرگ) جوهرة اصلی این گونه ابیات را تشکیل می دهد. آیا آنچه خیّام در موضوع فلسفة آفرینش به تصویر کشیده است، اصیل و ابتکاری است و یا در تاریخ فلسفة ملل به ویژه در میراث مکتوب بازمانده از شعرهای کهن بشری سابقه داشته است؟ چرا در حوزة نقد ادبی ایران، به اشعاری که در آنها به معمّای آفرینش آدمی اشاره شده، اشعار خیّامی گفته اند؟ این مقاله سیری در گزیدة شعر مصری باستان، اکدی، عبری، یونانی، لاتینی، عربی و فارسی در موضوع مذکور با تکیه بر شعر خیّام است.
کلیدواژه ‌ها: خیّام، شعر خیّامی، گِل انسانی، فلسفة خلقت، مرگ.