تحلیل انقلاب روحی سنایی بر اساس نظریّة ژک لکان

جستارهای نوین ادبی

مقاله 5، دوره 42، شماره 3 - شماره پیاپی 166، آذر 1388، صفحه 87-109   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v42i3.4200

نویسندگان

سارا فرضی^* ؛ سیّد مهدی زرقانی

چکیده

این روزها مطالعات بین رشته ای چشم اندازهای تازه ای را پیش روی محقّقان آورده است. پیوند روان‌کاوی و ادبیّات در ایران سابقه ای طولانی ندارد، امّا در همین مدّت کوتاه معلوم شده که چنین تحقیقاتی تا چه اندازه می تواند برای هر دو رشته مفید باشد. نظریّة لکان ـ روان‌کاو فرانسوی ـ در تحلیل شخصیّتها و روایتهای ادبی ما را به نتایج جالب توجّه و گاه تعیین کننده ای می رساند. این مقاله، کوششی است در جهت استفاده از نظریّة «ساختمان نفسانی انسان» لکان در تحلیل شخصیّت سنایی. این نظریّه برای ساختمان نفسانی آدمی سه ساحت قائل می شود: «حیث خیالی»، «ساحت رمز و اشارت» و «حیث واقع». بر خلاف آن چه در روایتهای افسانه ای نقل شده، د. بروین نشان می دهد که زندگی سنایی دو دوره ای نبوده، بلکه او در طیّ انقلاب روحی، سه مرحله را از سر گذرانده است. ما در این مقاله سعی خواهیم کرد با استفاده از نظریّة ژک لکان مراحل سه گانة انقلاب روحی سنایی را توضیح دهیم. نخست، نظریّة ژک لکان را توضیح می دهیم تا مبنای تئوریک تحلیلمان روشن شود. سپس سعی خواهیم کرد با استفاده از نظریّه، مراحل سه گانة زندگی سنایی را توضیح دهیم. در ضمن بررسی، ارتباط منطقی میان اشعار سنایی با هر یک از مراحل سه گانة زندگی او نیز تا حدود زیادی روشن خواهد شد.
کلید واژه‌ها: سنایی غزنوی، تحلیل شخصیّت، ژک لکان، روان‌کاوی و ادبیّات.