زیست چینه نگاری نهشته های دونین بالایی (فامنین) برش کوه کفتار (شمال شرق اصفهان) بر اساس فونای کنودونتی

رخساره‌های رسوبی

مقاله 3، دوره 10، شماره 1، شهریور 1396، صفحه 37-60   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v10i1.54163

نویسندگان

علی بهرامی^* ؛ مهدی یزدی؛ حسن پارسانژاد

دانشگاه اصفهان

چکیده

برش کوه کفتار در جنوب غرب روستای چاه‌ریسه و در 55 کیلومتری شمال شرقی اصفهان واقع است. بخش‌های بالایی این برش معادل سازند شیشتو (شیشتو 1) به سن فامنین می‌باشد که به منظور بررسی‌های زیست چینه‌ای مورد بررسی قرار گرفته است. ضخامت توالی مورد مطالعه 110 متر است که شامل 4 واحد سنگی با سنگ‌شناسی سنگ‌آهک، سنگ‌آهک ماسه‌ای، سنگ‌آهک دولومیتی، سنگ‌آهک مارنی، شیل و ماسه‌سنگ دارای کنودونت، بقایای دوکفه‌ای، بریوزوئر، ساقه لاله‌وشان، بازوپایان، تریلوبیت، گونیاتیت و ریز بقایای مهره‌داران است. بخش زیرین این توالی شامل شیل‌های تیره رنگ با میان لایه‌های آهکی است که به طور پیوسته بر روی نهشته‌های فرازنین قرار دارد، اما مرز بالایی آن با یک ناپیوستگی فرسایشی خاک قرمز توسط نهشته‌های پرمین مربوط به سازند جمال پوشیده می‌شود. به منظور تعیین سن دقیق نهشته‌های مورد بحث تعداد 44 نمونه به طور سیستماتیک برداشت شد که پس از شست‌وشو، 1613 عنصر کنودونتی از آن‌ها به دست آمد. بررسی کنودونت‌های به دست آمده به شناسایی 8 جنس و 20 گونه و زیرگونه به شرح زیر انجامید:
Bispathodus aculeatus aculeatus, Bispathodus aculeatus plumulus, Bispathodus costatus, Bispathodus stabilis, Branmehla bohlenana, Icriodus cornotus, Icriodus sp., Mehlina strigosa, Pandorinellina insita, Pelekysgnathus inclinatus, Polygnathus communis communis, Polygnathus delicatulus, Polygnathus deplanatus, Polygnathus nodocostatus, Polygnathus brevilaminus, Polygnathus semicostatus, Polygnathus communis collinsoni, Polygnathus sp., Neopolygnathus communis, Scaphignatus velifer velifer.
نتایج حاصل از ترسیم نمودار فراوانی و پراکندگی کنودونت‌ها نشان می‌دهد که فراوانی غالب با ایکریودوس‌ها، پلی‌گناتوس‌ها و بیسپاتودوس‌ها بوده است. بر این اساس برای برش مورد بررسی، سه زیست رخساره ایکریودید ـ پلی‌گناتید، پلی‌گناتید ـ بیسپاتودید و بیسپاتودید ـ پلی‌گناتید پیشنهاد شده است که حاکی از تشکیل این نهشته‌ها در یک محیط کم عمق تا نیمه عمیق مربوط به شلف داخلی (inner shelf) است. همچنین بررسی 
زیست چینه‌نگاری کنودونت‌های شناسایی شده و مطالعه گستره سنی هر یک از آن‌ها به شناسایی 4 زیست‌زون کنودونتی Upper marginifera Zone؛ Uppermost marginifera to Upper tracytera zones؛ Late expansa Zone و Late expansa Zone منجر گردید. با توجه به زیست‌زون‌های تعیین شده سن نهشته‌های مورد بررسی از فامنین میانی تا فامنین پسین تعیین شده است.

کلیدواژه‌ها

سازند شیشتو؛ شمال شرق اصفهان؛ کنودونت؛ بیواستراتیگرافی؛ دونین بالایی

مراجع

شیرانی، ک.، 1374. مطالعه پالینواستراتیگرافی و پالئوبیوژئوگرافی نهشته‌های دونین بالایی در منطقه چاه‌ریسه (شمال شرق اصفهان). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم.

غلامعلیان، ح.، 1376. بیواستراتیگرافی کنودونت‌های دونین پسین در ناحیه چاه‌ریسه (شمال شرق اصفهان). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، 148 ص.

قبادی پور، م.، و جعفریان، م. ع.، 1385. بیواستراتیگرافی سکانس رسوبی پرمین در شمال شرق اصفهان درمنطقه چاه‌ریسه. مجله علمی پژوهشی علوم پایه اصفهان، 23: 78-57.

رادفر، ج.، و کهنسال، م.، 1381. نقشه زمین شناسی یک صد هزار کوهپایه. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

Adhamian, A., 2003. Middle Devonian (Givetian) conodont biostratigraphy in the Soh area, north of Esfahan, Iran. Courier Forschungsinstitut Senckenberg, 245: 183-193.

Bahrami, A., Boncheva, I., Königshof, P., Yazdi, M., & Ebrahimi Khan-Abadi, A., 2014. Conodonts of the Mississippian/Pennsylvanian boundary interval in Central Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 92: 187-200.

Bahrami, A., Königshof, P., Boncheva, I., Tabatabaei, M., Yazdi, M., & Safari, Z., 2015. Middle Devonian (Givetian) conodonts from the northern margin of Gondwana (Soh and Natanz regions, north-west Isfahan, Central Iran): biostratigraphy and palaeoenvironmental implications. Palaeobio Palaeoenv, 95: 555-577.

Berberian, M., & King, G.C.P., 1981. Toward a Paleogeographic and Tectonic evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, 18: 210-265.

Boncheva. I., Bahrami, A, Yazdi, M., & Torabi, H., 2007. Carboniferous Conodont biostratigraphy and Late Paleozoic platform evolution in South Central Iran (Asadabad section in Ramsheh area-SE Isfahan). Rivista Italiana di Paleontologia e stratigrapia, 113: 329-356.

Branson, E. R., 1934. Conodonts from the Hannibal Formation of Missouri. University of Missouri Studies, 8: 301-304.

Brice, D., & Kebria-ee, M., 2000. New species of Leiorhynchiidae Rhynchonellid brachiopod from the Frasnnian of Chahriseh, Isfahan province, Central Iran. Annales de la Sociėtė Gėologique du Nord, 8: 61-66.

Brice, D., Yazdi, M., Torabi, H., & Maleki, M., 2006. Devonian brachiopods from the Zefreh section (Central Iran). Annales de la Sociètè gèologique du Nord T, 13(2ème serie), 141-155.

Bultynck, P., 2003. Devonian Icriodontidae: biostratigraphy, classification and remarks on Paleoecology and dispersal. Revista Espanola de Micropaleontologia, 35: 295-314.

Corradini, C., 2008. Revision of Famennian-Tournaisian (Late Devonian-Early Carboniferous) Conodont biostratigraphy of Sardinia, Italy. Revue de Micropaleontologie, 51: 123-132.

Djafarian, M.A., & Brice, D., 1973. Biostrtigraphic des Brachiopods dans le Famennian supoerieur de lareogion d’Ispahan (Iran central). Comptes rendus del Academic des sciences, 276: 2125-2128.

Djafarian, M.A., 2000. Late Devonian index brachiophoda of northeast Isfahan in correlation with other regions. Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran, 11: 221-231.

Ghavidel-syooki, M., 2001. Palynostratigraphy and Paleogeography of the Late Devonian in northeastern Isfahan city, Central Iran. Proceeding of the IX International Palynology Congress, Houston, Texas, American Association of Stratigraphic Palynologists , 37-51.

Ghobadipour, M., Popove, L.E., Hosseini, M., Adhamian, A., & Yazdi, M. 2013. Late Devonian (Frasnian) trilobites and brachiopods from Soh area, Central Iran. Memoire Association Australian Paleontology, 44: 149-158.

Gholamalian, H., 1998. Biostratigraphy of the Late Devonian sediments based on Conodont species in the Chahriseh area, northeast of Isfahan. In: Mavson, R., Talent, J.A., G. Wilson, & P. Cockle, (eds.), North Gonwanan mid-Palaeozoic bioevent/biogeography patterns in relation to crastal dynamics. UNESCO-IGCP 421, Isfahan meeting, 5-20.

Gholamalian, H., 2003. Age-implication of Late Devonian Conodonts from the Chahriseh area, northeast of Isfahan, Central Iran. Courier Forschungsinstitut Senckenberg, 24: 201-207.

Gholamalian, H., 2005. New data on the Famennian conodonts from Esfahan area, central Iran. Iranian International Journal of Sciences, 6 (1): 27-45.

Gholamalian, H., 2007. Conodont biostratigraphy of the Frasnian-Famennian boundary in Isfahan and Tabas areas, Central Iran. Geological Quarterly, 51: 453-476.

Gholamalian, H., Turner, S., Burrow, C.J., & Yazdi, M., 2000. Recovery of Late Devonian (Frasnian) microvertebrates and Conodonts from the Chahriseh area, northeast Isfahan, Iran. In: Wilson, G., & Lauri, J., (eds.), abstract book. Sydney meeting of AUSCOS-2.

Habibi, T., Yazdi, M., Zarepoor, S., & Parvanehnejad Shirazi, M., 2013. Late Devonian Fish micro-remains from Central Iran. JGeope, 3 (1): 25-34.

Hairapetian, V., Yazdi, M., & Long, J.A., 2000. Devonian vertebrate biostratigraphy of Central Iran. Records of the Western Australian Museum, Supplement, 58: 241- 247.

Hamedani, A., 1996. Neue Biostratigraphische Daten aus dem Palaozoikum (Devon-Karbon) von Isfahan, Iran. Neues Jahrbuch fur Geologie und Palaontologie, Monatshefte, 309-323.

Helms, W.H., 1959. Conodonten aus dem Saalfelder Orberdevon (Thuringen). Geologie, 8 (6): 634-677.

Joachimski, M.M, VanGeldern, R., Breisig, S., Buggisch, & Day, J., 2004. Ozygen isotope evolution of biogenic calcite and apataite during the Middle and Late Devonian. International Journal of Earth Science, 93: 542-553.

Kohansal. R., Radfar, J., Zolfagari, S., & Bahremand, M., 2002. Sheet of Kuhpayeh Scale, 1:100000. Geology Survey and Mineral Exploration of Iran.

Leven, E.J., & Gorgij, M.N., 2008. Bolorian and Kubergandian stages of the Permian in the Sanandaj-Sirjan zone of Iran. Stratigraphy and Geological Correlation, 16: 455-466

Leven, E.J., & Gorgij, M.N., 2011. First record of Gzhelian and Asselian fusulinids from the Vazhnan Formation (Sanandaj-Sirgan zone of Iran). Stratigraphy and Geological Correlation, 19: 486-501

Mistian, B., & Gholamalian, H., 2000. Stromatoporoids and some tabulate corals from Chahriseh area (Isfahan province, Central Iran). Annales de la Societe geologique du Nord, 8: 81-91.

Mistian, B., Golamalian, H., Gourvennec, R., Plusquellc, Y., Bigey, F., Brice, D., Feist, M., Ghobadipiur, M., Kebria-ee, M., Milhau, B., Nicollin, J.P., Rihart, J.C., Vachard, D., & Yazdi, M., 2000. Preliminary data on the Upper Devinian (Frasnian-Famennian) and Permian fauna and flora fram the Chahriseh area (Esfahan province, Central Iran). Annales de la Societe geologique du Nord, 8: 93-102.

Müller, K.J., & Müller, E.M., 1957. Early Upper Devonian (Indipendence) Conodonts from Iowa, part I. Journal of Paleontology, 31: 1069-1108.

Rhodes, F.H.T., Austin, R.L., & Druce, E.C., 1969. British Avian (Carboniferous) Conodont faunas, and their value in local and intercontinental correlation. Bulletin of the British Museum (Natural History), Geological Supplement, 5: 1-133.

Ruban, D.A., Al-Husseini, M.I., & Iwasaki, Y., 2007. Review of Middle-east Paleozoic plate tectonics. GeoArabia, 12: 35-56.

Safari, A., & Kangazian, A., 2003. Microfacies and sedimentary environment of Upper Devonian sedimentary rocks in the Chahriseh area (in Persian with English abstract). Research Bulletin of Isfahan University (Science), 18: 117-144.

Sandberg, C.A., 1976. Conodont biofacies of Late Devonian polygnathus styriacus Zone in western United State. In: Barnes, C.R., (ed.), Conodont Paleoecoloy. Geological Association of Canada, special paper, 15, 171-186.

Sandberg, C.A., & Dreesen, R., 1984. Late Devonian icriodontid biofacies models and alternate shallow water Conodont zonation, 143-178. In: Clark, D.L. (ed.) Conodont biofacies and provincialis. Geological Society of America, Special paper, 196 p.

Sandberg, C.A., Ziegler W., Leuteriz, K., & Brill, S.M., 1978. Phylogeny, speciation, and zonation of Siphonodella (Conodont, Upper Devonian and Lower Carboniferous) .Newsletter on stratigraphy, 7: 102-120.

Sandberg, C.A., Morrow, J.R., & Ziegler, W., 2002. Late Devonian sea-level changes, catastrophic events, and mass extinctions. In: Koeberl, C., & MacLeod, K.G. (eds.), Catastrophic Event and Mass Extinctions: Impacts and Beyond. Geological Society of America Special Paper, 356: 473-487.

Sannemann, D., 1955. Oberdevoniche Conodonten (to II). Senckenbergiana lethaea, 36: 123-156.

Sharland, P.R., Archer, R., Casey, D.M., Davies, R.B., Hall, S.H., Heward, A.P., Horbury, A.D., & Simmons, M.D., 2001. Arabian Plate sequence stratigraphy. Geo.Arabia Special Publication 2: Manama, Bahrain, Gulf Petrolink, 372 p.

Thomas, L.A., 1949. Devonian-Mississippian Formation of southeast Iowa. Bulletin of the Geological Society of America, 60: 137-403.

Turner, S., Burrow, C.J., Gholamalian, H., & Yazdi, M., 2002. Late Devonian (Early Frasnian) microvertebrates and Conodonts from the Chahriseh area near Isfahan, Iran. Memoirs of the Association of Australian Palaeontlogist, 27: 149-159.

Ulrich, E.O., & Bassler, R.S., 1926. A classification of the tooth-like fossils, Conodonts, with description of American Devonian and Mississippian species. Proceedings of the United States National Museum, 68: 1-63.

Webster, G.D., Maples, C.G., & Yazdi, M., 2007. Late Devonian and Early Mississippian Echinoderms from central and northern Iran. Journal of Paleontology, 81: 1101-1113.

Wendt, J., Kaufmann, B., Belka, Z., Farsan, N., & Karimi Bavandpur, A., 2005. Devonian-Lower Carboniferous stratigraphy, facies patterns and palaeogeography of Iran. Part II. Northern and Central Iran. Acta Geologica Polonica, 55: 31-97.

Wendt, J., Kaufmann, B., Belka, Z., Farsan, N., Karimi-Bavandpour, A., 2002. Devonian/Lower Carboniferous stratigraphy, facies pattern and paleogeography of Iran. Part I. Southeastern Iran. Acta Geologica Polonica, 52: 129-168.

Yazdi, M., & Turner, S., 2000. Late Devonian and carboniferous vertebrates from the Shishtu and Sardar formations of the Shotori Range, Iran. Records of the Western Australian Museum, Supplement, 58: 223-240.

Yazdi, M., 1996. Late Devonian-Carboniferous Conodont biostratigraphy of the Tabas area, Eastern Iran. Ph.D. thesis Macquarie University, Sydney, 221 p.

Yazdi, M., Ghobadipour, M., & Mawson, R., 2000. Late Devonian conodonts from the Chahriseh area, central Iran. Records of the Western Australian Museum Supplement, 58: 179-189.

Zahedi, M., 1973. Ètude gèologique de la règion de Soh (W de l’Iran central). Geological Survey of Iran, Report, 27: 1-197.

Zahedi, M., 1976. Explanatory text of the Esfahan quadrangle map, 1:250000. Geological Survey of Iran.

Ziegler, W., & Sandberg, C.A., 1984. Palmatolepis based revision of upper part of standard Late Devonian Conodont zonation. Geological Society of America, Special Papers, 196: 179-194.

Ziegler, W., & Sandberg, C.A., 1990. The Late Devonian Standard Conodont Zonation. Courier Forschungsinstitut Senckenberg, 121: 1-115.