بررسی ساختار ایدئولوژی انقلاب اسلامی در دهۀ اول انقلاب با تحلیل محتوای وصایای شهدای جنگ ایران و عراق

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 1، دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 33، شهریور 1398، صفحه 1-26   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v15i2.13213

نویسندگان

غلامرضا صدیق اورعی^* ؛ احمدرضا اصغرپور ماسوله

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

انقلاب اسلامی ایران دارای ایدئولوژی بود که نیروهای اجتماعی را برای وقوع انقلاب و پس‌ از آن، در جنگ تحمیلی برای حفاظت از کشور و انقلاب بسیج کرد. برای شناخت ساختار و عناصر ایدئولوژی انقلاب اسلامی، وصایای شهدای جنگ ایران و عراق منابعی منحصربه‌فرد هستند. در پژوهش حاضر، ششصد هزار کلمة مربوط به وصایا و آثار مکتوب 1500 شهید ازمیان همة وصایای شهدا، به روش نمونه‌گیری تصادفی نظام‌مند انتخاب شدند و با تکنیک تحلیل محتوا تحلیل شدند تا ساختار ایدئولوژی انقلاب اسلامی در دهة اول شناخته شود. یافته‌ها نشان دادند که محتوای وصایای شهدا به‌طور آشکار با هنجار اجتماعی وصیت‌نامه‌نویسی رایج در ایران متفاوت است و عمدتاً بیانیه‌های عقیدتی، اخلاقی، سیاسی هستند که خانواده و دوستان و سپس، همة مردم را مخاطب قرار می‌دهند. بررسی مضمون غالب در وصایا در سه بعد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نشان داد که ایدئولوژی انقلاب اسلامی در دهة اول، برپایة سه عنصر خدامحوری، رهبری و اتحاد قرار دارد و رابطه‌‌ای عمودی میان این سه از کلی به اختصاصی برقرار است. تفسیر کنش‌های دیگران در چارچوب این سه اصل اساسی صورت می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

ایدئولوژی؛ انقلاب اسلامی؛ شهید؛ وصیت نامه؛ جنگ تحمیلی

مراجع

1. اکبری، م. ع.، و بیگدلو، ر. (1390). پهلویسیم: ایدئولوژی رسمی محمدرضا پهلوی در دهه‌های 1340-1350 شمسی. فصلنامة گنجینة اسناد، 21(4)، 24-6.

2. سازمند، ب. (1384). تحلیل سازه‌انگارانه از هویت ملی در دوران جنگ تحمیلی. مطالعات ملی، 22، 39-70.

3. صالح‌آبادی، ا.، و صالح‌آبادی، ع. (1390) ایدئولوژی رژیم انقلابی (مطالعة موردی جمهوری‌اسلامی‌ایران). جامعه‌شناسی تاریخی، 3(2)، 81-50.

4. ضیایی، ح.، و صفایی، ع. (1389). بررسی جامعه‌شناختی گفتمان‌های شهر جنگ تحمیلی. ادبیات پایداری، 1(2)، 189-218.

5. کریمی، ا. (1390) بررسی انتقادی و روش‌شناختی نظریة نقد ایدئولوژی اسلاوی ژیژک. پژوهش‌نامة علوم سیاسی، 7(1)، 137-159.

6. ملکوتیان، م. (1389). ایدئولوژی و رهبری و تأثیر آن بر پیروزی سریع، ثبات پایدار و بازتاب جهانی انقلاب اسلامی ایران. فصلنامة سیاست، 40، 287-305.

7. Adams, I. (2001). Political ideology today. Manchester, England: Manchester University Press.

8. Althusser, L. (2008). On Ideology. Translated by Ben Brewster. New York, NY: Verso.

9. Bailey, G., & Gayle, N. (2008) Ideology: Structuring identities in contemporary life. Toronto, Canada: University of Toronto.

10. Bell, D. (1975). The passing of Fanaticism. In M. Rajai (ed.), Ideology: Comparative and cultural status (pp. 275-325). Moncton, Canada: Transaction.

11. Berelson, B. (1952). Content analysis in communication research. New York, NY: Free Press,

12. Billig, M. (1995). Banal nationalism. London, England: Sage.

13. Billig, M. (2002). Ideology, language, and discursive psychology. In S. Malešević & I. Mackenzie (eds.), Ideology after Poststructuralism (pp. 134–156). London, England: Pluto.

14. Billig, M., Condor, S., Edwards, D., Gane, M., Middleton, D., & Radley, A. (1988). Ideological dilemmas: A social psychology of everyday thinking. London, England: Sage.

15. Eagleton, T. (1991). Ideology: An introduction. London, England: Verso.

16. Freeden, M. (1996). Ideologies and political theory: A conceptual approach. Oxford, England: Clarendon Press.

17. Freeden, M. (2003). Ideology: A very short introduction. Oxford, England: Oxford University Press.

18. Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology. London, England: Sage.

19. Lipset, S. M. (1975). The end of ideology? In M. Rajai (ed.), Ideology: Comparative and cultural status (pp. 154-165). Moncton, Canada: Transaction.

20. Malsevic, S. (2002). Ideology, legitimacy, and the new State: Yugoslavia, Serbia, and Croatia. London, England: Routledge.

21. Malsevic, S. (2006). Identity as ideology: Understanding ethnicity and nationalism. New York, NY: Palgrave.

22. Malsevic, S. (2010). Sociology of war and violence. Cambridge, England: Cambridge University Press.

23. Neuendorf, K. (2002). Content analysis guidebook. London, England: Sage.

24. Rejai, M. (1975). Political Ideology: Theoretician and comparative perspectives. In M. Rajai (ed.), Ideology: Comparative and cultural status (pp. 75-86). Moncton, Canada: Transaction.