بررسی حس تعلق به مکان از منظر شاخص‌های کالبدی و غیرکالبدی در خانه‌های مستقل و مجتمع‌های آپارتمانی (مطالعه موردی: شهر تبریز)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 10، دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 11، اسفند 1398، صفحه 195-215   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v6i2.83145

نویسندگان

حجت الله رشیدکلویر^{* 1}؛ فاطمه عباس زاده دیز²؛ حسن اکبری¹؛ مرضیه شاهرودی کلور³

¹استادیار معماری، دانشکده فنی مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد گروه معماری، دانشکده فنی مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

³دانشجوی دکتری تخصصی معماری، گروه معماری، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران

چکیده

حس تعلق از مهم‌ترین ابعادِ رابطه انسان و مکان است. انسان هنگامی‌که در تعامل با مکان قرار می‌گیرد، بدان معنا بخشیده، نسبت به آن احساس تعلق کرده و دل‌بسته آن می‌شود. پژوهش حاضر، به بررسی ابعاد کالبدی و غیرکالبدی حس تعلق به مکان و شاخص‌های مؤثر آن در خانه‌های مستقل (حیاط­دار) در مقایسه با مجتمع‌های آپارتمانیِ شهر تبریز پرداخته و در پی پاسخگویی به این سؤال است که عوامل مؤثر بر ایجاد حس تعلق در فضاهای مسکونی مستقل و آپارتمانی کدام است؟ و نقش عناصر کالبدی در ایجاد این حس چگونه است؟ نوع تحقیق پژوهشی و روش تحقیق پیمایشی است که ضمن به‌کارگیری اسناد و مدارک از 273 پرسشنامه محقق ساخته جهت بررسی دیدگاه‌های ساکنین استفاده‌ شد و مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد عناصر کالبدی نظیر (فرم و ابعاد عناصر، دسترسی و چینش فضا، مصالح و تزئینات، محرمیت و اشرافیت) از مهم‌ترین شاخصه‌های ایجاد حس تعلق به مکان هستند که در سه ویژگی فرم و ابعاد عناصر، مصالح و تزئینات و همچنین محرمیت و اشرافیت در خانه‌های مستقل بیشتر نمود می‌یابد، اما ویژگی دسترسی و چینش فضا در مجتمع‌های آپارتمانی دارای میانگین بالاتری است. از منظر شاخص‌های غیر کالبدی، مجتمع‌های آپارتمانی دارای عملکرد بهتری بوده‌اند. فعالیت و آسایش در هر دو گونه مسکنِ موردبررسی، دارای تأثیر نسبتاً یکسانی است. در مجتمع‌های آپارتمانی، ابعاد اجتماعی و فردی و در خانه‌های مستقل، معانی و نمادها، پیش‌بینی­ کننده‌های مطمئن‌تری در افزایش احساس تعلق ساکنین می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

حس مکان؛ تعلق مکانی؛ خانه‌های مستقل؛ مجتمع‌های آپارتمانی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

10.Extended Abstract.Dr.Rashid Kolvir.pdf

مراجع

• حبیبی، م. (1382). چگونگی الگوپذیری و تجدید سازمان استخوان‌بندی محله، نشریه هنرهای زیبا، 13، 39-32.
• حیدری، ع.، مطلبی، ق.، نکویی مهر، ف. (1393). بررسی نحوه ارتباط میان دو مفهوم حس مکان و دل‌بستگی به مکان در خوابگاه دانشجویان، نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 19(1)، 22-15.
• حیدری، ع.، مطلبی، ق.، نگین تاجی، ف. (1393). تحلیل بعد کالبدی حس تعلق به مکان در خانه‌های سنتی و مجتمع‌های مسکونی امروزی، نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 19(3)، 86-75.
• دانشپور، ع.، سپهری مقدم، م.، چرخیان، م. (1388). تبیین مدل "دل‌بستگی به مکان" و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 1(38)، 48-37.
• شاهچراغی، آ.، بندرآباد، ع. (1394). محاط در محیط: کاربرد روان‌شناسی محیطی در معماری و شهرسازی. تهران: جهاد دانشگاهی.
• شمس، م.، خداکرمی، م. (1389). بررسی معماری سنتی هم ساز با اقلیم سرد مطالعه موردی: شهر سنندج. فصل‌نامه جغرافی آمایش محیط، 3(10)، 114-91.
• شولتز، ک. (2002). مفهوم سکونت؛ به‌سوی معماری تمثیلی. ترجمه محمود امیر یاراحمدی، تهران: آگاه.
• صادقی فرشته، ر.، دانشگرمقدم، گ.، دژدار، ا. (1391). بررسی رابطه طرح کالبدی در مجتمع‌های مسکونی و حس دل‌بستگی به مکان در بین ساکنین (مطالعه موردی: مجتمع‌های مسکونی امام خمینی و امام رضا در همدان). نشریه مدیریت شهری، 10(30)، 264-253.
• فروزنده جوان، ع.،  مطلبی، ق. (1390). مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل‌دهنده آن. نشریه هویت شهر، 5(8)، 37-27.
• فلاحت، م. (1385). مفهوم حس مکان و عوامل شکل‌دهنده آن. نشریه هنرهای زیبا، 26، 66-57.
• فلاحت، م. (1384). نقش طرح کالبدی در حس مکان مسجد. نشریه هنرهای زیبا، 22، 42-35.

• مستغنی، ع.، اعتمادی، ش. (1395). چگونگی شکل‌گیری حس مکان در کودکان. مجله معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 17، 114-103.

 

• Bonaiuto, M., Aiello, A., Perugini, M., Bonnes, M., & Ercolani, A. P. (1999). Multidimensional Perception of Residential Environment Quality and Neighborhood Attachment in the Urban Environment. Journal of Environmental Psychology, 19(4), 331-352.
• Bonaiuto, M., Fornara, F., & Bonnes, M. (2003). Indexes of Perceived Residential Environment Quality and Neighborhood Attachment in Urban Environments: a Confirmation Study on the City of Rome. Landscape and Urban Planning, 65(1-2), 41-52.
• Bonnes,M; Secchiaroli, G. (1995).Environmental psychology, a psycho-social introduction. London, England: Sage.
• Fried, M. (1963). Grieving for a Lost Home. In L. Duhl (Ed.), The Urban Condition: People and Policy in the Metropolis (pp. 151-171.). New York, NY: Simon and Schuster.
• Low, S. M., & Altman, I. (1992). Place attachment. In I. Altman, S. M. Low (Eds.), Place attachment. human behavior and environment (advances in theory and research). Vol. 12. Boston, MA:
• Springer.Proshansky H. M. (1990). The Pursuit of Understanding. In I. Altman & K. Christensen (Eds.), Environment and Behavior Studies. Human Behavior and Environment (Advances in Theory and reSearch), (pp. 9-30). Vol. 11. Boston, MA: Springer.
• Relph, E. (1976). Place and placelessness. London: Pion.
• Riley, R. B. (1992). Attachment to the Ordinary Landscape. Boston, MA: Springer.
• Scannell, L., & Gifford, R. (2010). The Relations between Natural and Civic Place Attachment and Pro-Environmental Behavior. Journal of Environmental Psychology, 30(3), 289-297.
• Shamai, S. (1991). Sense of Place: An Empirical Measurement. Geoforum, 22(3), 347-358.
• Stedman, R. C. (2003). Sense of Place and Forest Science: Toward a Program of Quantitative Research. Forest Science, 49(6), 822-829.
• Steele, F. (1981). The Sense of Place. Boston, MA: CBI.
• Tuan, Y. F. (1974). Topophilia: A Study of Environmental Perceptions, Attitudes, and Values. Columbia University Press.