دورة گشتاسپی در حماسه، گذار خود کامگی از اسطوره به تاریخ

جستارهای نوین ادبی

مقاله 8، دوره 42، شماره 4 - شماره پیاپی 167، بهمن 1388، صفحه 177-190   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v42i4.4229

نویسنده

عدنانی عدنانی^*

چکیده

داستانهای پراکنده به دلیل طرز چیده شدنشان در شاهنامه، طرحی اندیشمندانه و بسامان را نشان می‌دهند و بسیار بیشتر از آنچه که در ظاهر خود دارند باز می گویند. بر اساس سنّت شاهنامه شناسی این کتاب به بخشهای اساطیری ، پهلوانی و تاریخی تقسیم می شود. هر چند این تقسیم بندی را خطّی روشن مرز بندی نمی کند ، امّا قسمتهای برزخی و بینا بینی نباید مغفول بمانند، زیرا گذر از بخشی به بخش دیگر نمی تواند بدون تمهید مقدّمه و قفل و بندهای ضروری صورت گیرد.
به گمان نگارنده، دورة گشتاسبی در شاهنامه، گذار حماسه ملّی از اسطوره به دورة تاریخی ساسانی است.تمرکز اشکال متنوّع قدرت در حکومت گشتاسبی غیر از آن‌که اجتماع خویشکاریهای طبقات سه گانة تقسیم بندی اجتماعی ( شاه – موبد ، رزمیار ، تولید کننده ) را در این حکومت نشان می دهد ، با اجتماع هدفمند امشاسپندان نیز که هر یک پیش از تمرکزشان در اهورا مزدا به صورت یکی از صفات او در دورة ساسانی خود به تنهایی ایزدی مستقل به حساب می آمدند همانند است. حکیم حماسه سرا با روایت حکومت گشتاسپی در این بخش از شاهنامه ، در گذار از اسطوره به تاریخ، زمینة تمرکز خواهی و خود کامگی ساسانی را نشان می دهد.
کلیدواژ‌ها: خود کامگی ، حکومت متمرکز ، امشاسپندان ، خویشکاری ، حکومت گشتاسبی ، ساسانی.