بررسی و تطبیق گزاره های چند معراج نامةکهن و مقایسة آنها با معراج نامة شفیعی کدکنی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 3، دوره 43، شماره 1، اردیبهشت 1389، صفحه 51-79   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v43i1.8407

نویسندگان

کهدویی کهدویی^* ؛ صادقیان صادقیان؛ احمد دهقان

چکیده

در این گفتار ،کهن ترین و نوترین گزارش‌های سفر انسان به دنیای ماورای حس نشان داده شده و پس از آن میان سیرهایی که انسان‌های سنّتی گزارش کرده اند و معراج نامه‌ای که از« محمّد رضا شفیعی کدکنی» به عنوان نمونه‌ای از سیر انسان معاصر در دست داریم، مقایسه‌هایی انجام شده است. این پژوهش نشان می‌دهد اکثر این سیرها می‌تواند وقوعی مسلّم داشته باشد و می‌توان از دیدگاه علمی و بخصوص بر اساس نظریّات یونگ آنها را توجیه نمود. ضمن بررسی بخشی از گزاره‌های این سیرها نشان داده شده است که تشابه و نکات مشترک این معراج‌ها، از طرفی وابسته به باورها، ریاضت‌ها و تأمّلاتی است که این سیرها را موجب می‌شود و از سویی دیگر به تاثیر پذیری اکثر سیرهای متأخّر از متقدّم مربوط می گردد. همچنین از رویارو قرار دادن مسافران دو طیف سنّتی و معاصرِ دیارِ غیب از طریق ارائه و تشریح گزارش‌های مستند آنها، نقش جهان ذهنی این دو طیف در آفرینش عناصر این گزاره ها ترسیم شده است و از این رهگذر تعهّد و رسالت آدمیان براساس توجّه به تعریف سنّتی انسان به عنوان حیوانی ناطق و تعریف معاصرین به صورت حیوان سایس در معراج جمعی انسان ترسیم شده است . در پایان یادآوری شده است که انسان معاصر به جای گزارش و به تصویر کشیدن حالات روان‌های معذّب در عالم ارواح و بهره گیری از استراتژی رعب، در صدد ترغیب و آماده سازی وجدان جمعی برای تهذیب و سالم سازی جامعه از طریق جنبش آگاهانه و حرکت عقلانی و علمی است. دلیل نکوهش بی‌محابای شاعران در آخرین بخش معراج نامة انسان معاصر نیز همین بی توجّهی آنها به رسالت و تعهّد شعر به عنوان رکن مهمّی از امکانات فرهنگی جامعه است.
کلید واژه‌ها: معراجنامه،دنیای ماورای حس،انسان معاصر، جهان غیب، مکاشفه، ناخودآگاه، شفیعی کدکنی