بافت میانی شهرها ظرفیتی برای حرکت به سمت الگوی شهر فشرده(مورد: شهر بجنورد)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 10، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 19، اسفند 1391   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v0i0.23255

نویسندگان

کرامت‌اله زیاری^{* 1}؛ حسن پارسی پور²؛ نسرین علی آبادی³

¹دانشگاه تهران/دانشکده جغرافیا

²دانشگاه شهید بهشتی /گروه جغرافیا

³دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

در دهه‌های پایانی قرن بیستم، به دلیل نگرانی‏های زیست محیطی ناشی از شهرسازی مدرنیسم، برنامه‏ریزان شهری به دنبال پارادایم‏های جدید توسعه‏ی پایدار در جستجوی فرم ایده‏آلی برای شهر پایدار می گردند، زیرا توسعه‏ی پراکنده و گسترش افقی شهرها سبب بروز اختلالات مختلف اجتماعی ـ اقتصادی و کالبدی در پیکره‏ی شهرها شده است. بنابراین طی دهه‏های اخیر فرم‏های مختلف شهری در کانون توجه برنامه‏ریزانی قرار می‏گیرد که همگی در حرکت به سمت توسعه‏ی پایدار اتفاق نظر دارند. از جمله فرم‏های مختلف شهری، فرم تراکم شهری یا شهر فشرده می‏باشد که سبب ایجاد فضای تعامل اجتماعی مناسب و مصرف انرژی کم تر برای شهروندان می‏شود. این تحقیق از نوع توسعه‏ای – کاربردی بوده که با هدف مقایسه‏ی بافت‏های موجود شهری، به‏ویژه بافت میانی و شناسایی برخی ویژگی‏های کالبدی (ترکیب کاربری‌ها، عرض معابر و تراکم جمعیتی) در شهر بجنورد و بر اساس روشی توصیفی - تحلیلی و با استفاده از تکنیک SWOT انجام شده است. در این راستا، نخست به تدوین چارچوب‏های نظری و مفاهیم شهر پراکنده و شهر فشرده پراخته شده، سپس مطالعه‏ی موردی شهر بجنورد صورت پذیرفته است. مطالعات وضع موجود و تحلیل آن نشان می‏دهد که شهر بجنورد تحت تأثیر عوامل مختلف تاریخی، اجتماعی و اقتصادی به ساختاری با سه بافت قدیمی، میانی و بیرونی رسیده است که هر کدام دارای امکانات و محدودیت‏‎های خاص خود، جهت دست‌یابی به یک شهر پایدار می‏باشد. همچنین نتایج بررسی‌ها و یافته‌های این تحقیق در چارچوب تئوری‏های رشد هوشمند و مدل شهر فشرده نشان می‏دهد، که بافت میانی شهر بجنورد در مقایسه با بافت مسأله‏دار قدیمی و بافت بیرونی برخوردار از سکونت‏گاه‏های غیررسمی، از پتانسیل بالاتری برای ترکیب کاربری‏ها و متراکم‏سازی شهری برخوردار است که با برنامه‏ریزی مناسب می‏تواند نقطه‏ی آغازی برای حرکت به سمت پایداری در توسعه‏ی شهری باشد.

کلیدواژه‌ها

توسعه پایدار؛ شهر فشرده؛ متراکم سازی؛ بافت میانی؛ شهر بجنورد