ضمانت اجرای عدم رعایت مصلحت در وکالت

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 3، دوره 47، شماره 1 - شماره پیاپی 100، اردیبهشت 1394، صفحه 55-73   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v47i20.22474

نویسندگان

بیژن حاجی عزیزی¹؛ مریم اعتماد^{* 2}

¹استادیار دانشگاه بوعلی سینا

²کارشناس ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

عقد وکالت از جمله عقود معینی است که در جامعه و روابط حقوقی اشخاص کاربرد وسیعی دارد، زیرا از جهتی اشخاص ناچار به استیفای حق خود به مباشرت نمی‌باشند و از جهت دیگر، عقد مزبور در دعاوی و کمک به احیای حق زیان دیده در محاکم دادگستری دارای اهمیت فراوانی است. با انعقاد عقد وکالت، وکیل و موکل در برابر یکدیگر حق و تکلیف یافته، دارای روابط حقوقی، وظایف و مسئولیت‌های متقابلی می‌شوند. از جمله این تعهدات رعایت مصلحت موکل است. از آنجا که این تعهد بر سایر تعهدات وکیل سایه افکنده و به نوعی شالوده و زیربنای کلیه تعهدات وی محسوب می‌شود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. علی‌رغم تصریح به تعهد مزبور در ماده ۶۶۷ قانون مدنی، ضمانت اجرای نقض آن در فروض مختلف مبهم است. سکوت قانون، ضعف تألیفات و مبتلابه بودن قضیه ما را به جستجوی پاسخی واداشت که خلاصه آن بدین شرح است: اعمال حقوقی که بدون رعایت مصلحت موکل انجام شده‌اند – به استثنای فرضی که در آن با طرف معامله تبانی صورت گرفته است - نافذ تلقی می‌شوند، هرچند موکل در صورت وجود خیار می‌تواند از خود رفع ضرر نماید.

کلیدواژه‌ها

وکالت؛ مصلحت؛ ضمانت اجرا؛ عدم نفوذ

مراجع

ابراهیمی، محمد، «عقد وکالت»، نشریه دانش پژوهان، سال چهارم، شماره ۷، ۱۳۸۴، ۶۸ – ۷۳.

 

ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۰ ق.

 

ابن سعید، یحیی بن احمد، الجامع للشرائع‏، قم، موسسه سید الشهداء العلمیه، ۱۴۰۵ ق.

 

ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت – لبنان، دارصادر، ۱۴۱۴ ق.

 

امامی، حسن، جزوه مدنی ۷، تهیه و تنظیم احسان زررخ، دانشکده علوم قضایی، ۱۳۷۴.

 

امامی، حسن، حقوق مدنی۱، تهران، کتاب فروشی اسلامیه، ۱۳۵۱.

 

امامی، حسن، حقوق مدنی۲، تهران، کتاب فروشی اسلامیه، ۱۳۶۲.

 

امامی، حسن، حقوق مدنی۴، تهران، کتاب فروشی اسلامیه، ۱۳۵۰.

 

امیر معزی، احمد، نیابت در روابط تجاری و مدنی، تهران، دادگستر، ۱۳۸۸.

 

انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، ۱۳۸۱.

 

باریکلو، علیرضا، حقوق مدنی ۷، تهران، مجد، ۱۳۸۸.

 

بستانی، فؤاد افرام و رضا مهیار، فرهنگ ابجدى عربى- فارسی، تهران، انتشارات اسلامی، ۱۳۷۵.

 

جعفری لنگرودی، محمد جعفر، حقوق خانواده، ت‍ه‍ران‌‬‏، ک‍ت‍اب‍خ‍ان‍ه‌ گ‍ن‍ج‌ دان‍ش‌، ۱۳۷۶.

 

حاجیانی، هادی، حقوق نمایندگی، تهران، دانش نگار، ۱۳۸۶.

 

حائری شاه باغ، علی، شرح قانون مدنی، ت‍ه‍ران‌‬‏، ک‍ت‍اب‍خ‍ان‍ه‌ گ‍ن‍ج‌ دان‍ش‌، ۱۳۸۲.

 

حسینی عاملی، محمد جواد بن محمد، مفتاح الکرامه فی شرح القواعد العلامه، بی‌جا، طبع قدیمیه، بی‌تا.

 

دهخدا، علی‌اکبر، نرم افزار لغت نامه دهخدا، ویرایش پنجم، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۹۱.

 

راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دارالعلم- الدار الشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ ق.

 

ره پیک، حسن، حقوق مسئولیت مدنی و جبران‌ها، تهران، خرسندی، ۱۳۸۷.

 

زحیلی، وهبه، الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق، دارالفکر، ۱۴۱۸ ق.

 

زندی، محمد رضا، وکالت، تهران، جاودانه، ۱۳۸۹.

 

سنهوری، عبدالرزاق‌احمد، وکالت، ترجمه بهرام بهرامی، تهران، نشر آریان، ۱۳۸۳.

 

شبیری زنجانی، موسی، کتاب نکاح، قم، موسسه پژوهشی رای‌پرداز، ۱۴۱۹.

 

شهیدی، مهدی، حقوق مدنی- تشکیل قرارداد‌ها و تعهدات، تهران، مجد، ۱۳۸۶.

 

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۰ ق.

 

صفرنیا شهری، محمدرضا، رعایت غبطه و مصلحت اصیل در نمایندگی، پایان نامه کار‌شناسی ارشد چاپ نشده، دانشگاه قم، ۱۳۸۷.

 

طاهری، حبیب الله، حقوق مدنی ۶ و ۷، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بی‌تا.

 

طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبة المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، ۱۳۸۷ ق.

 

علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقها، بی‌جا، بی‌تا.

 

علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۳ ق.

 

عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، تهران، امیرکبیر، چاپ سیزدهم، ۱۳۵۸.

 

غزالی، محمد بن محمد، المستصفی من علم الاصول، بیروت، احیاء التراث، ۱۴۱۳ ق.

 

فخرالمحققین، محمد بن حسن، مسائل ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، موسسه اسماعیلیان، ۱۳۸۷ ق.

 

فلاح گلی، صمد، مطالعه تطبیقی تعهدات وکیل در حقوق ایران و انگلیس، پایان نامه کار‌شناسی ارشد چاپ نشده، دانشگاه قم، ۱۳۷۷.

 

قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ ق.

 

کاتوزیان، ناصر، دوره عقود معین۳، تهران، به‌نشر، ۱۳۶۴.

 

کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، تهران، میزان، ۱۳۸۶.

 

کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها- انعقاد و اعتبار قرارداد۲، تهران، به‌نشر، ۱۳۶۶.

 

کاشانی، محمود، قراردادهای ویژه، تهران، میزان، ۱۳۸۸.

 

کریمی لاریمی، علیرضا، مسئولیت مدنی وکیل دادگستری، پایان نامه کار‌شناسی ارشد چاپ نشده، دانشگاه تهران، مجتمع آموزش عالی قم، ۱۳۶۲.

 

کریمی، عباس، نقد آرای قضایی، سال اول، شماره ۱، ۱۳۷۸، ۵۵-۵۹.

 

لطفی، اسدالله، عقد وکالت، تهران، جاودانه، ۱۳۹۰.

 

محقق داماد، سیدمصطفی، حقوق خانواده، تهران، علوم اسلامی، ۱۳۶۵.

 

معین، محمد، فرهنگ معین، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۱.

 

مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۳ ق.

 

میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، جامع الشتات، تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ۱۳۷۹ ق.

 

نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، لبنان، موسسه آل البیت علیهم السلام، ۱۴۰۸ ق.

 

نوین، پرویز، حقوق مدنی ۷، تهران، کتابخانه گنج دانش، ۱۳۸۷.

 

یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم، تکمله العروه الوثقى‏، بی‌جا، بی‌تا.