شخصیت عاذله در آیینه شعر جاهلی

زبان و ادبیات عربی

مقاله 5، دوره 5، شماره 9، مرداد 1392، صفحه 99-128   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v5i9.37331

نویسندگان

هاجر صداقت مهر^{* 1}؛ زینه عرفت پور²

¹واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران

²پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

از موضوعات پرکاربــرد در شعر جاهلی، عاذله (زن سرزنش گر) و انواع ملامت های وی نسبـت به شاعر و رفتـار و کـردار او است. ترس از مرگ و تمایل به باقی ماندن نام نیک و قهرمان بودن، شاعـر را به افراط در انفاق مال و شجاعت و بی‌پروایی می‌کشاند، و از طـرف دیگر شاعر از فقر و مرگ و نیستی احساس نگرانی می‌کند؛ و از این رو دو شخصیت متضاد در شعرش جلوه‌گر می‌شود: یکی خود شاعر که در قالب فردی افراطی و بی پروا تصویر می‌شود، و دیگری عاذله که به صورت فردی عاقل و متعادل خود نمایی می‌کند. بین این دو شخصیت کشمکشی صورت می‌گیرد که در صورت گفتگویی خارجـی نمـود می‌یابد. این پژوهش به بررسی اسلـوب و فن گفتگو در قصایدی که عاذله در آن حضور دارد، می‌پردازد، و نحوه حضور شخصیت عاذله را در شعر شاعران جاهلی به روش توصیفی- تحلیلی مورد بحث و تحلیل قرار می‌دهد. با بررسی این شخصیت، در قصاید شاعران بزرگی همچون؛ لبید بن ربیعه، حاتم طایی، النمر بن تولب، مخبّل السّعدی، عروه بن الورد، عنتره بن شداد، ابو ذؤیب الهذلی و کعب بن سعد الغنوی جایگاه زن در عصر جاهلی به عنوان شریکی عاقل وسخنگویی دانا مطرح می‌گردد؛ شریکی که به او حق استدلال و گفتگو داده می‌شود تا بتواند مرد را در مسیر داشتن اندیشه ی صحیح و متعادل، یاری نماید.

کلیدواژه‌ها

شعر جاهلی؛ شخصیت عاذله؛ انواع عاذله؛ گفتگوی شاعران با عاذله