بررسی صور ابهام و عوامل آن در رسائل عرفانی سهروردی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 2، دوره 44، شماره 1 - شماره پیاپی 172، خرداد 1390، صفحه 29-47   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v44i1.11683

نویسندگان

مه دخت پورخالقی چترودی؛ شمسی پارسا^*

چکیده

در این جستار صور ابهام و عوامل ایجاد آن را در رسائل عرفانی سهروردی- که از نوع داستان‌های رمزی هستند- بررسی کرده‌ایم. از آن جا که بیان عرفانی رمزی از نوع مفاهیم معرفتی است و طریقة تعبیر از آن فقط از طریق الفاظ متشابه ممکن است، سهروردی برای تبیین آن مفاهیم به تمثیل روی آورده است. تمثیل‌های رمزی او از روایت داستانی و نماد تشکیل شده و همین غلبة نمادها بر روایت داستانی ایجاد ابهام کرده است. در این مقاله بر اساس تأویل‌هایی که تا کنون از تمثیل‌های سهروردی صورت گرفته، ابهام‌های باقی مانده در این تمثیل‌ها و عوامل آن بررسی شده است. نتایج نشان می‌دهد میزان ابهامات در هر یک از این تمثیل‌ها، اولاً به پیش زمینة فکری و عقیدتی مخاطب و میزان آشنایی او با ذهنیّت و جهان‌بینی سهروردی و ثانیاً به نوع نمادهای به‌کار رفته در تمثیل(اساطیری، شخصی و تکراری بودن نمادها) بستگی دارد. بالاترین سطح ابهام را در رسائل آواز پر جبرئیل، عقل سرخ، فی حقیقة العشق و رسالة الطّیر می توان دید.
کلیدواژه ها: صور ابهام، رسائل عرفانی سهروردی، تمثیل رمزی، نماد.