تبارشناسی تبیین علامه طباطبایی از چگونگی انتزاع معقول ثانی در کلمات صدرالمتألهین با تأکید بر مفهوم وجود

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 1، دوره 49، شماره 1 - شماره پیاپی 98، شهریور 1396، صفحه 135-150   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v0i0.25900

نویسندگان

مهدی مطهری^{* 1}؛ سید محمد انتظام²

¹دانشگاه تهران

²دانشگاه مفید

چکیده

استاد مطهری معتقدند علامه طباطبایی نخستین فیلسوف در تاریخ فلسفه اسلامی است که به چگونگی انتزاع معقول ثانی پرداخته است. منظور ایشان این نیست که پیش از علامه به این مسئله توجه نشده است، حتی می‌توان گفت عناصر اصلی تبیین علامه در کلمات صدرالمتألهین وجود دارد. عناصر ملهم از آموزه‌های صدرالمتألهین در تبیین علامه عبارت‌اند از: 1) معقولات ثانیه، علوم حصولی مسبوق به علوم حضوری‌اند 2) علم نفس به خود، قوا و افعالش و نیز ادراک حسی، علم حضوری‌اند؛ 3) بررسی فرایند انتزاع معقولات ثانیه را باید از یکی از این علوم حضوری آغاز کرد؛ 4) معقولات ثانیه محصول نگاه استقلالی به نسبت میان پدیده‌های یافت شده، نفسانی یا خارجی، است.

کلیدواژه‌ها

صدرالمتألهین؛ طباطبایی؛ مطهری؛ وجود؛ انتزاع؛ معقول ثانی؛ معنای اسمی؛ معنای حرفی

مراجع

ابن رشد، محمد بن احمد، الشرح الکبیر لکتاب النفس لأرسطو، نقله من اللاتینیه إلی العربیه ابراهیم الغربی، بیت الحکمه، تونس، 2000 م.

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الهیات من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسن زاده الاملی، مؤسسه بوستان کتاب، قم، 1376.

ارسطو، درباره نفس، تعلیقات تریکو، ترجمه علیمراد داودی، انتشارات حکمت، تهران، چاپ چهارم، 1378.

جوادی آملی، عبدالله، رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه)، مرکز نشر اسراء، قم، چاپ سوم، 1375.

سبزواری، هادی بن مهدی، تعلیقات علی الحکمه المتعالیه، چاپ شده در پاورقی: صدرالدین الشیرازی محمد بن ابراهیم، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، چاپ سوم، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1981 م.

سبزواری، هادی بن مهدی ، تعلیقات علی الشواهد الربوبیه، چاپ شده در پایان کتاب: صدرالدین الشیرازی محمد بن ابراهیم، الشواهد الربوبیه فی مناهج السلوکیه، تصحیح و تعلیق سید جلال‌الدین آشتیانی، چاپ دوم، مرکز نشر دانشگاهی، تهران 1360.

سهروردی، یحیی بن حبش، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، 1372.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحاشیة علی الهیات الشفاء، انتشارات بیدار، قم، بی‌تا.

سهروردی، یحیی بن حبش ، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1981 م.

سهروردی، یحیی بن حبش ، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تصحیح و تعلیق سید جلال‌الدین آشتیانی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ دوم، 1360.

سهروردی، یحیی بن حبش ، المبدأ و المعاد، با مقدمه و تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ سوم، 1380.

سهروردی، یحیی بن حبش ، زاد المسافر، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ سوم، 1381.

سهروردی، یحیی بن حبش ، مجموعه الرسائل التسعة، تهران، بی‌تا.

طباطبایی، محمدحسین، تعلیقه بر اسفار، چاپ شده در پاورقی: صدرالدین الشیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1981 م.

فارابی، محمد بن محمد، المنطقیات، مکتبة آیة اللّه المرعشی، قم، چاپ اول، 1408 ق.

مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، تهران، ج 6 (چ 1، 1370) و ج 9، (چ 5، 1387) و ج 10 (چ 14، 1387).

هیدجی، محمد بن معصوم‌علی، تعلیقه بر اسفار، چاپ شده در پاورقی: صدرالدین الشیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1981 م.