ارزیابی سناریوهای حمل‌ونقل کم کربن شهر مشهد با استفاده از رویکرد جاپای بوم‌شناختی

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 5، شماره 3 - شماره پیاپی 19، مهر 1395، صفحه 115-129   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v5i3.54820

نویسندگان

فهیمه عبادی نیا¹؛ محمد اجزاء شکوهی²؛ محمد رحیم رهنما^{* 2}؛ امید علی خوارزمی²

¹دانشگاه فردوسی

²دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

این مقاله با هدف ارزیابی وضعیت انتشار کربن حمل‌ونقل شهر مشهد تلاش دارد با تدوین سناریوهایی تا سال 1404 و مقایسه آن‌ها، بهترین سناریو را به‌منظور کاهش اثرات مخرب زیست‌محیطی آلاینده‌های بخش حمل‌ونقل در کلان‌شهر مشهد تعیین کند. روش مورد استفاده در این پژوهش، «جاپای بوم‌شناختی» است که رابطه بین «میزان مصرف و تولید ضایعات به‌وسیله انسان‌ها» و «جذب ضایعات به‌وسیله طبیعت» را مشخص می‌کند. در حال حاضر ساکنین مشهد با مصرف انرژی حدود 35 میلیون گیگاژول در بخش حمل‌ونقل جاپای بوم‌شناختی معادل 11/0 هکتار برای هر فرد تولید می‌کنند؛ درحالی‌که سرانه زمین اختصاص یافته به حمل‌ونقل 0029/0 می‌باشد و این نشان می‌دهد مشهد به اراضی پشتیبانی تا 10 برابر بزرگ‌تر از وسعت کنونی شهر برای مصارف حمل‌ونقل و تصفیه کربن ناشی از آن وابسته است. مقایسه اثرات اکولوژیک حمل‌ونقل در سه سناریو ارائه شده، نشان می‌دهد که سناریوی سوم با ردپای بوم‌شناختی معادل 004/0 هکتار به ازای هر فرد، مطلوب‌ترین سناریو برای کاهش جاپای بوم‌شناختی تا 10 سال آینده است. ولی برای دستیابی به سطح مطلوبی از حمل‌ونقل کم کربن و پیشگیری از عواقب زیست‌محیطی ناشی از افزایش تقاضای سفر در چشم‌انداز کلان‌شهر مشهد، نباید از تأثیرات دیگر سناریوها چشم‌پوشی کرد.

کلیدواژه‌ها

جاپای بوم‌شناختی؛ سناریوهای حمل‌ونقل کم کربن؛ شهر مشهد

مراجع

اجزاء شکوهی، محمد؛ مافی، عزت الله؛ و عبادی نیا، فهیمه.، 1393. نفش شبکه ریلی درون شهری در چشم‌انداز بوم‌شناختی و اقتصادی شهر مشهد. جغرافیا و توسعه فضای شهری. شماره 1، 128-118، مشهد.

حبیبی، کیومرث؛ رحیمی، آرمان؛ و عبدی، محمد حامد.، 1391. ارزیابی جاپای بوم‌شناختی وسایل حمل‌ونقل شهری؛ رویکردی نوین به‌منظور برنامه‌ریزی حمل‌ونقل پایدار، نمونه موردی شهر ارومیه. مجله آمایش جغرافیایی فضا. شماره پنجم. صص 116-99.

رهنما، محمدرحیم؛ عبادی‌نیا، فهیمه.، 1393. تحلیل پایداری حمل‌و نقل شهر مشهد با استفاده از روش جاپای بوم-شناختی. جغرافیا و مخاطرات محیطی. شمارۀ 11.105-93، مشهد.

سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری مشهد.، 1384. دومین آمارنامه حمل ونقل شهر مشهد، پاییز 1384

سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری مشهد.، 1391. هشتمین آمارنامه حمل ونقل شهر مشهد، پاییز 1391

شهرداری مشهد.، 1391. آمار نامه شهر مشهد، معاونت برنامه‌ریزی و توسعه. ص 25

فروزنده، کاظم.، 1385. مقایسه آلودگی زیست‌محیطی ناشی از مصرف سوخت در دو بخش حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی، راه آهن جمهوری اسلامی ایران، مرکز تحقیقات، گروه مطالعات اقتصادی. تهران.

قاسمی، حمید؛ شاهی، هادی.، 1390. شهرهای در حرکت مروری بر استراتژی حمل‌ونقل شهری. نیکو نشر.

مهندسان مشاور فرنهاد.، 1387. طرح توسعه و عمران(جامع) کلان‌شهر مشهد، مطالعات پایه حمل‌ونقل. مشهد.

مهندسین مشاور طرح هفتم.، 1387. ساخت، پرداخت و اعتبار سنجی مدل‌های برآورد میزان مالکیت خودرو بر اساس سال پایه، ص 52-47

Banister, D. (2008). The sustainable mobility paradigm. Transport Policy, 15, 73–80.

Chambers, N., & Lewis, K. (2001). Ecological footprint analysis: Towards a sustainability indicator for business. London: Certified Accountants Educational Trust.

Chi, G., & Stone, B. (2005). Sustainable transport planning: Estimating the ecological footprint of vehicle travel in future years. Journal of Urban Planning and Development, 131(3), 170-180

International Energy Agency (IEA).(2011). Transport energy and CO2- Moving toward sustainability. Retrieved from www.iea.org /workshop/ cop/ cop15/ Fulton_ IEA_Day.pdf.

International Transport Forum(ITF). (2010). Reducing transport greenhouse gas emissinons. Retrieved fromwww.itf-oecd.org/sites/default/files/docs/10ghgtrends.pdf

Knörr, W., & Reuter, C. (2011). EcoTransIT: Ecological transport information tool for worldwide transport. Environmental Methodology and Data. Berlin – Hannover - Heidelberg, July 31th 2011.