اعتبار معرفت شناختی براهین خداشناسی؛ نقدها و پاسخ ها

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 4، دوره 50، شماره 1 - شماره پیاپی 100، شهریور 1397، صفحه 69-90   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v50i1.59476

نویسنده

عبداله محمدی^*

موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

چکیده

برخی از انتقادهایی که در دهه های اخیر بر براهین خداشناسی وارده شده است، ماهیتی معرفت شناسانه دارند که در اغلب موارد با انتقادهای عمومی بر سایر براهین مشترکند. اینکه معیار اعتبار برهان، اقناع و پذیرش باشد یا واقع نمایی؟ نخستین پرسش در این باب است. با فرض این که واقع نمایی معیار اعتبار برهان باشد پرسش دیگری مطرح می شود که آیا اقامه براهین واقع نما در حوزه خداشناسی ممکن است؟ بدیهی نبودن معیار گزاره های بدیهی، خلط میان گریزناپذیری و واقع نمایی و خودمتناقض بودن نظام مبناگروی سه اشکال مهمی هستند که بر شاکله براهین عقلی از جمله براهین خداشناسی وارد شده و واقع نمایی براهین خداشناسی را هدف قرار داده اند. با پاسخ حلی به هر سه انتقاد روشن می شود اقامه براهین واقع نما در حوزه خداشناسی ممکن است. روش تدوین این مقاله توصیفی_تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

براهین خداشناسی؛ واقع نمایی؛ مبناگروی؛ گریزناپذیری؛ معیار اعتبار برهان

مراجع

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات، بی‌جا، نشر الکتاب، 1403 ق.

پترسون، مایکل و دیگران، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران، طرح نو، چاپ چهارم، 1383.

حسین‌زاده، محمد، پژوهشی تطبیقی در معرفت‌شناسی معاصر، قم، انتشارات مؤسسه امام خمینی، 1382.

علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید فی شرح منطق التجرید، قم، بیدار، 1362.

کرد فیروزجایی، یارعلی، مباحث معرفت شناسی در فلسفه اسلامی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1393.

کلارک، کلی جیمز، بازگشت به عقل، نقدی بر بینه جویی عصر روشنگری و دفاع از عقل و باور داشتن خدا، ترجمه نعیمه پورمحمدی و مهدی فرجی پاک، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1389.

گیسلر، نورمن، فلسفه دین، ترجمه حمیدرضا آیت‌اللهی، تهران، حکمت، 1391.

مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1366.

مصباح، مجتبی و عبداله محمدی، معرفت‌شناسی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1395.

نراقی، احمد، رساله دین‌شناخت، مدلی در تحلیل ایمان ابراهیمی، تهران، طرح نو، 1389.

Alston, William, "Foundationalism", in A Companion to Epistemology, Jonathan Dancy and others, (eds); 2nd ed, Oxford: Wiley-Blackwell Publishers, 2010.

Audi, Robert, Theory of Knowledge: Classical and Contemporary Reading, California: Wadsworth Publishing Company,1993.

Chisholm, Roderick, M, Theory of Knowledge, Prentice Hall, 1989.

Chisholm, Roderick, M, Perceiving: A Philosophical Study, Cornell University press, 1968.

Kenny, Anthony, What is Faith? Essays in the Philosophy of Religion, Oxford University Press, 1992.

Lehrer, Keith, Theory of Knowledge, West view Press, Inc Clorado, 1990.

Luper-Foy, Steven, The Philosophy of Knowledge: Nozick and His Critics, Rowman & Littlefield, publishers, Totowa, 1987.

Nozick, Robert, Philosophical Explanation, Harward university press, Cambridge, 1981.

Plantinga, Alvin, Faith and Rationality, Reason and Belief in God, University of Norte Dome Press, 2004.

Plantinga, Alvin, Warranted Christian Belief, New York: Oxford, 2000.

Pojman, Louis, Theory of Knowledge: Classical and Contemporary Reading, California: Wadsworth Publishing Company, 1993.

Pollock, John, Knowledge and Justification, Princeton university press, 1974.

Poston, Ted, Reason and Explanation, A Defense of Explanatory Coherentism, Palgrave Mac millian, London, 2014.

Sosa, Ernest & Jegwon Kim, Epistemology an Anthology, USA, Blackwell, 2003.

Sosa, Ernest, "Epistemic presupposition", in: Justification and Knowledge, New studies in Epistemology, George Pappas (ed), 1979.

Trigg, Roget, Rationality and Religion, Blackwell, 1998.