درنگی بر فروش گوشت حرام به کافران

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 2، دوره 47، شماره 4 - شماره پیاپی 103، بهمن 1394، صفحه 31-53   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v47i23.36555

نویسنده

اکبر احمدپور^*

استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

این پرسش از دیرباز مطرح بوده است که آیا می‌توان گوشت حیواناتی را که فاقد تذکیه شرعی است و در نگاه شریعت «میته» تلقی می‌شود، به غیر مسلمانان که باوری به تذکیه شرعی ندارند فروخت و از منافع آن سود جست یا این فروش حرام و نارواست؟
هر چند فروش میته به لحاظ بهره‌وری‌های غیرخوراکی، چه به مسلمان و یا کافر، از سوی شماری از فقیهان جایز قلمداد شده است، اما در حوزه بهره‌وری‌های خوراکی، مشهور فقیهان از نظرّیه حرمت فروش میته، حتی به غیرمسلمانان، جانب‌داری نموده و آن را نپذیرفته‌اند؛ اما در این مقاله از روا بودن فروش گوشت حرام به کافران دفاع شده و ضمن واکاوی و نقد مستندات قائلان به حرمت، دلایلی نیز بر اباحه این فروش برپا گشته که از نظر پژوهشیان خواهد گذشت.

کلیدواژه‌ها

گوشت‌های حرام؛ فروش؛ جواز؛ غیرمسلمانان؛ میته؛ بازار اسلامی

مراجع

قرآن کریم.

 

ابن ابی جمهور، محمد بن زین‌الدین، عوالی اللئالی العزیزیّه فی الاحادیث الدینیّه، تحقیق: حاج آقا مجتبی العراقی، قم، مطبعة سید الشهداء، 1403 ق.

 

ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1430 ق.

 

ابن بابویه، محمدبن علی، کتاب من لایحضره الفقیه، قم، منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، 1404 ق.

 

ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند، بیروت، دار صادر، بی‌تا.

 

ابن حیون، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، تحقیق: آصف بن علی اصغر فیضی، قاهرة، دارالمعارف، بی‌تا.

 

ابن رشد، محمد بن احمد، بدایة المجتهد و نهایة المقتصر، تحقیق: الشیخ علی محمد معوض، الشیخ عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1428 ق.

 

انصاری، مرتضی بن محمد امین، کتاب المکاسب، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1429 ق.

 

ایروانی، علی، حاشیة کتاب المکاسب، تحقیق: باقر الفخار الاصفهانی، بی‌جا، منشورات ذوی‌القربی، 1421 ق.

 

بخاری، محمدبن اسماعیل، صحیح البخاری، دمشق- بیروت، دار ابن کثیر، الیمامة، 1414 ق.

 

بهبهانی، محمدباقر بن محمد اکمل، حاشیة مجمع الفائدة و البرهان، تحقیق و نشر: مؤسسة العلامة المجرد الوحید البهبهانی، قم، 1407 ق.

 

بیهقی، احمدبن حسین، السنن الکبری، بیروت، دارالمعرفة، 1413 ق.

 

جزیری، عبدالرحمن، کتاب الفقه علی المذاهب الاربعة، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1420 ق.

 

حرعاملی، محمدبن حسن، وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعة، تحقیق: عبدالرحیم الربانی الشیرازی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

 

حکیم، محسن، مستمسک‌ العروة‌ الوثقی، النجف ‌الاشرف، مطبعة ‌الآداب، 1391 ق.

 

خمینی، روح‌الله، المکاسب المحرمة، تحقیق: لجنة التحقیق، قم، مؤسسة تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی، 1373.

 

خویی، ابوالقاسم، صراط النجاة فی اجوبة الاستفتائات، مع تعلیقات لسماجة میرزا جواد التبریزی، بی‌جا، دفتر نشر برگزیده، 1416 ق.

 

خویی، ابوالقاسم، محاضرات فی الفقه الجعفری، علی حسینی شاهرودی، قم، 1429 ق.

 

خویی، ابوالقاسم، مستند العروة الوثقی کتاب الزکوة، قم، مطبعة العلمیة، 1413 ق.

 

خویی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهة فی المعاملات، محمدعلی توحیدی، نجف، المطبعة الحیدریة، 1374 ق.

 

راغب اصفهانی، حسین بن محمد، معجم مفردات الفاظ القرآن، قم، مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان، بی‌تا.

 

زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1417 ق.

 

سبزواری، محمدباقر، کفایة الفقه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1431 ق.

 

شافعی، محمدبن ادریس، الأم، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.

 

شهید اوّل، محمدبن مکی، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بی‌تا.

 

شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، تحقیق: مؤسسة المعارف الاسلامیة، بی‌جا، مؤسسة المعارف الاسلامیة، بی‌تا.

 

شهیدی تبریزی، میرفتاح، هدایة الطالب الی اسرار المکاسب، قم، منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، 1407 ق.

 

شیرازی، محمدکاظم، بلغة الطالب فی حاشیة المکاسب، بی‌جا، 1370 ق.

 

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرایع‌ الاسلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1981 م.

 

طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1415 ق.

 

طوسی، محمدبن حسن، التبیان فی تفسیرالقرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

 

طوسی، محمدبن حسن، المبسوط فی فقه الامامیة، بی‌جا، المکتبة المرتضویّة، بی‌تا.

 

طوسی، محمدبن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی، 1390 ق.

 

طوسی، محمدبن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب‌الاسلامیة، 1365.

 

طوسی، محمدبن حسن، کتاب الخلاف، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1429 ق.

 

عاملی غروی، جواد بن محمد، مفتاح ‌الکرامة فی شرح قواعد العلامة، بیروت، دارالتراث، 1418 ق.

 

عاملی، محمد بن علی، مدارک الاحکام فی شرح شرایع‌الاسلام، قم، مؤسسة آل ‌البیت‌ علیهم‌السلام لاحیاء التراث، 1410 ق.

 

علامه حلّی، حسن بن یوسف، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، تحقیق: فارس الحسّون، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1410 ق.

 

علامه حلّی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آل البیت‌علیهم السلام لاحیاء التراث، 1420 ق.

 

علامه حلّی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1413 ق.

 

علامه حلّی، حسن بن یوسف، منتهی‌المطلب فی تحقیق المذهب، تحقیق: قسم الفقه فی مجمع البحوث الاسلامیة، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1429 ق.

 

غروی تبریزی، علی، النتقیح فی شرح العروة الوثقی، تقریراً لبحث آیة الله العظمی الخویی، قم، دارالهادی، 1410 ق.

 

فاضل مقداد، مقدادبن عبدالله، التنقیح الرائع لمختصر الشرایع، تحقیق: سیدعبداللطیف الحسینی الکوه کمری، قم، مکتبة آیة الله المرعشی، 1404 ق.

 

فاضل موحدی لنکرانی، محمد، القواعد الفقهیّة، قم، 1416 ق.

 

فاضل موحدی لنکرانی، تفصیل الشریعة فی شرح تحریرالوسیلة، (کتاب المکاسب المحرمة)، تحقیق و نشر: مرکز فقه الائمة الاطهار (ع) قم، اعتماد، 1427 ق.

 

فرحی، علی، تحقیق فی القواعد الفقهیّه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1431 ق.

 

کلینی، محمدبن یعقوب، الفروع من الکافی، بیروت، دارصعب، دار التعارف للمطبوعات، 1401 ق.

 

مامقانی، محمدحسن، غایة الآمال فی حاشیة المکاسب، تحقیق: محمدامینی المامقانی، قم، ثامن الحجج علیه‌السلام، 1423 ق.

 

محسنی، محمد آصف، حدود الشریعة، قم، مؤسسه بوستان کتاب، 1429 ق.

 

محقق حلّی، جعفربن حسن، المختصر النافع فی فقه الامامیة، قم، مکتبة المصطفوی، بی‌تا.

 

محقق حلّی، جعفربن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تعلیقات: سیدصادق شیرازی، دارالقاری، 1425 ق.

 

مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، شرح: محیی الدین النووی، بیروت، دارالمعرفة، 1415 ق.

 

مغنیه، محمدجواد، فقه الامام جعفر الصادق‌ علیه‌السلام، بیروت، مؤسسة الشیخ المظفّر الثقافیه، بی‌تا.

 

مفید، محمدبن محمد، المقنعة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1430 ق.

 

مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد و الاذهان، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1411 ق.

 

مکارم شیرازی، ناصر، انوار الفقاهة، قم، مدرسة الامام امیرالمؤمنین علیه السلام، 1415 ق.

 

منتظری، حسینعلی، دراسات فی المکاسب المحرمة، قم، نشر تفکر، 1415 ق.

 

موسوی خوانساری، احمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1405 ق.

 

نجفی خوانساری، موسی بن محمد، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، تقریرات علامة نایینی، بی‌جا، بی‌تا.

 

نراقی، احمد بن محمد مهدی، عوائد الایام، قم، مکتب الإعلام الاسلامی، 1417 ق.

 

نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، قم، مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث، 1419 ق.

 

نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث، 1408 ق.