بررسی سندی و فقه الحدیثی احادیث تبیین کننده نسب حضرت مهدی (عج) در منابع روایی اهل سنت

علوم قرآن و حدیث

مقاله 12، دوره 51، شماره 2 - شماره پیاپی 103، آذر 1398، صفحه 239-260   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/naqhs.v51i2.61861

نویسندگان

فرشاد منائی^* ؛ مجید معارف

دانشگاه تهران

چکیده

مسئله نسب حضرت مهدی (عج) از جمله مواردی است که در آن بین احادیث شیعه و اهل سنت، اختلاف است؛ شیعیان بر پایه احادیث نقل شده در مجامع روایی خود، مهدی موعود (عج) را از نسل رسول اکرم (ص) و همنام با رسول اکرم (ص) معرفی کرده‌اند ولی برخی از محدثان اهل سنت احادیثی متفاوت با مضمون فوق نقل کرده‌اند و طبق این احادیث مدعی شده‌اند که مهدی موعود (عج) شخصیتی است که نامش همانند نام رسول اکرم (ص) و نام پدرش همانند نام پدر رسول اکرم (ص) است و بدین ترتیب، اگر این احادیث صحیح دانسته شود، مهدی موعود اهل سنت، با آن شخصیتی که توسط ائمه اهل بیت (ع) به عنوان مهدی موعود (عج) معرفی شده، متفاوت خواهد بود. در این مقاله به بررسی احادیثی که مشخص کننده نسب حضرت مهدی (عج) در منابع اهل سنت است، پرداخته می‌شود و در ابتدا به اثبات صحت احادیثی که مهدی موعود (عج) را از نسل حضرت فاطمه (س) می‌داند، پرداخته می‌شود و پس از مشخص شدن فاطمی بودن حضرت مهدی (عج)، آن دسته از احادیثی که نام پدر حضرت مهدی (عج) را منطبق با نام پدر رسول اکرم (ص) می‌دانند، مورد نقد سندی و فقه الحدیثی قرار می‌گیرند و بدین ترتیب این دست احادیث در مقابل عمده احادیثی قرار می‌گیرند که فقط به مشخص کردن نام حضرت مهدی (عج) پرداخته و مشخص می‌شود احادیثی که تنها به مشخص کردن نام حضرت مهدی (عج)، بدون اشاره به نام پدر حضرت (عج)، پرداخته ارجح و اصح می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

حضرت مهدی (عج)؛ اهل سنت؛ جرح و تعدیل؛ احادیث

مراجع

ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغة، بی‌جا، دار احیاء الکتب العربیة، 1378 ق.

ابن ابی حاتم رازی، عبد الرّحمان بن محمّد، الجرح و التعدیل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1952 م.

ابن ابی‌شیبه، عبدالله بن محمد، المصنف، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.

ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، بیروت، دار صادر، بی‌تا.

ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، الموضوعات، بی‌نا، 1966 م.

ابن جوزی، یوسف بن قزاوغلی، تذکرة الخواص، نجف، منشورات المطبعة الحیدریة، 1383 ق.

ابن حبّان، محمّد بن حبان، الصحیح، بی‌جا، بی‌نا، 1414 ق.

ابن حبّان، محمّد بن حبان، کتاب المجروحین، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.

ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، بیروت، دار المکتبه العلمیة، 1415 ق.

ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بیروت، دار الفکر، 1404 ق.

ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، 1390 ق.

ابن حنبل، احمد بن محمّد، العلل و معرفة الرجال، بیروت، المکتب الاسلامی، 1408 ق.

ابن حنبل، احمد بن محمّد، المسند، بیروت، دار صادر، بی‌تا.

ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد، کتاب العبر و دیوان المبتدا و الخبر فی ایام العرب و العجم و البربر و من عاصرهم من ذوی السلطان الاکبر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر، بی‌تا.

ابن صباغ، علی بن محمد، الفصول المهمة فی معرفة الائمه، بیروت، دار الاضواء، 1409 ق.

ابن عدی، عبدالله بن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، بیروت، دارالفکر، 1409 ق.

ابن عربی، محمد بن علی، الفتوحات المکیة، بیروت، دار صادر، بی‌تا.

ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، دار الفکر، 1415 ق.

ابن ماجه قزوینی، محمّد بن یزید، السنن، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.

ابن معین، یحیی بن معین، تاریخ، بیروت، دار المامون للتراث، بی‌تا.

ابو داود، سلیمان بن اشعث، سنن، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.

ابو داود، سلیمان بن اشعث، سنن، بیروت، مکتبة العصریة، 1435 ق.

ابو نعیم، احمد بن عبدالله، الضعفاء، بی‌جا، دار الثقافة، بی‌تا.

ابو یعلی موصلی، احمد بن علی، مسند، دمشق، دار المامون للتراث، بی‌تا.

ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.

بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، بی‌نا، بی‌تا.

بخاری، محمد بن اسماعیل، الضعفاء الصغیر، بیروت، دار المعرفة، 1406 ق.

ترمذی، محمد بن عیسی، السنن، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.

حافظ مزّی، یوسف بن عبد الرّحمان، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، بیروت، موسسه الرسالة، 1406 ق.

حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1430 ق.

خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.

ذهبی، محمد بن احمد، الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، جده، دارالقبله للثقافة الاسلامیة، 1413 ق.

ذهبی، محمد بن احمد، المغنی فی الضعفاء، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1418 ق.

ذهبی، محمد بن احمد، تذکره الحفاظ، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.

ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، بیروت، موسسه الرسالة، 1413 ق.

ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.

سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، بیروت، دار الجنان، 1408 ق.

سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، لب اللباب فی تحریر الانساب، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.

شهروزی، عثمان بن عبدالرحمن، مقدمة ابن الصلاح فی علوم الحدیث، بیروت، دار الکتب العلمیة، بی‌تا.

طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، بی‌نا، بی‌تا.

طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، لیدن، بریل، 1879 م.

عجلی، احمد بن عبدالله، معرفة الثقات، مدینه، مکتبة الدار، 1405 ق.

عقیلی، محمد بن عمرو، الضعفاء الکبیر، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1418 ق.

مبارکفوری، محمد عبدالرحمن بن عبدالرحیم، تحفة الاحوذی بشرح جامع الترمذی، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1410 ق.

مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، قم، دار الهجرة، 1385 ق.

مسلم ابن حجاج، الجامع الصحیح، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.

مناوی، محمد عبدالرئوف‌بن تاج العارفین، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر من احادیث البشیر النذیر، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1415 ق.

نسائی، احمد بن شعیب، کتاب الضعفاء و المتروکین، بیروت، دار المعرفة، 1406 ق.

هیثمی، علی بن ابی بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1408 ق.