حدیث؛ ضرورت اتخاذ رویکرد فرافقهی

علوم قرآن و حدیث

مقاله 1، دوره 52، شماره 1 - شماره پیاپی 104، خرداد 1399، صفحه 9-24   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/naqhs.v52i1.75921

نویسنده

محمد حسن احمدی^*

دانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

در میراث و فرهنگ اسلامی، «فقه» یکی از دل مشغولی‌های مهم عالمان مسلمان در طول تاریخ بوده است. این توجه، به‌گونه‌ای است که می‌تواند زمینه آن را فراهم کند که از طرفی، فقهی نبودن یک مسئله قبل از هرچیز نیازمند بررسی باشد و از سوی دیگر، زمینه آن را فراهم کند که تحلیل‌های مبتنی بر ماهیت فقهی را به کل مجموعه حدیث، تسری ندهیم. خاورشناسان، با تکیه به تعمیم روش کتب فقهی به حدیثی نتایج نادرستی گرفته‌اند. به‌عنوان نمونه شاخت صرفاً با تکیه به نمونه‌های فقهی، نظریه خود را به کل احادیث تعمیم داده است. این در حالی است که تفکیک فقه از غیر فقه، مانع از تعمیم این‌گونه مناقشات می‌شود. در واقع تعمیم فقه به مطلق حدیث، مغالطه‌ای رایج است که برای پرهیز از ورود به آن، تأسیس اصل «تمایز حدیث از فقه»، ضروری است. در این مقاله، این تمایز را در چهار حوزه «تمایز تاریخی»، «تمایز در روش»، «تمایز در رویکرد» و «تمایز در ارزش‌گذاری»، پی می‌گیریم.

کلیدواژه‌ها

حدیث؛ رویکرد فقهی؛ فقه؛ حجیت

مراجع

1- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، بیروت، دار المعرفة، 1379 ق.

2- ابن طاووس، علی بن موسی، کشف الحجه لثمره المهجه، نجف، المطبعه الحیدریه، 1370 ق.

3- انصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائد الاصول، مجمع الفکر الاسلامی، 1423 ق.

4- بخاری، محمدبن اسمعیل، صحیح البخاری، دارالفکر، 1401 ق.

5- برنجکار، رضا، روش شناسی علم کلام، انتشارات سمت- پژوهشگاه قرآن و حدیث، 1393.

6- شیخ بهائی، محمد بن حسین، الوجیزه فی علم الدرایه، سنگی، بی‌تا.

7- صالح، صبحی، علوم الحدیث و مصطلحه، قم، منشورات رضی، 1363.

8- طباطبایی، محمد کاظم، تاریخ حدیث شیعه، دارالحدیث،1390.

9- طباطبائی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: الأعلمی للمطبوعات، 1393 ق.

10- طبرسی، احمدبن علی، الاحتجاج، تهران: دارالاسوه، 1413 ق.

11- طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفه الرجال، موسسه آل البیت، 1404 ق.

12- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

13- مدرسی طباطبایی، حسین، مکتب در فرآیند تکامل، کویر، 1389.

14- مدیر شانه چی، کاظم، تاریخ حدیث، سمت، 1377.

15- مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، دارالعلم، 1376.

16- معارف، مجید، تاریخ عمومی حدیث، انتشارات کویر، 1388.

17- معروف حسنی، هاشم، دراسات فی الحدیث و المحدثین، بیروت: دارالتعارف، بی‌تا.

18- موتسکی، هارالد، حدیث اسلامی: خاستگاه و سیر تطور، ترجمه م. کریمی نیا، پژوهشکده علوم و معارف حدیث، 1390.

19- مهدوی راد، محمد علی، تدوین الحدیث، بیروت، لبنان، دارالهادی، 1427 ق.

20- مؤدب، رضا، تاریخ حدیث، المصطفی، 1388.