مقایسه تطبیقی چرخندهای حاره‌ای شمال دریای عرب و دریای عمان طی دهه اخیر ( 2015-2005)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 5، شماره 4 - شماره پیاپی 20، بهمن 1395، صفحه 91-108   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v5i4.56465

نویسندگان

فائزه شجاع¹؛ محمود خسروی^{* 2}؛ علی اکبر شمسی پور³

¹دانشگاه سیستان و بلوچستان

²دانشگاه سیستان و بلوچستان

³دانشگاه تهران

چکیده

طوفان‌های حاره از پدیده‌های مهم پیرامون خط استوا هستند که در نیمه گرم سال در نیمکره شمالی یا جنوبی ایجاد می‌شوند. این چرخندها با گذر از اقیانوس و تکیه‌بر منبع عظیم انرژی گرمایی نهان تبخیر، قدرت قابل‌توجهی می‌یابند و در مدت کوتاهی به یکی از مخرب‌ترین مخاطرات طبیعی تبدیل می‌شوند. هدف این مطالعه، مقایسه و تحلیل ساختاری چرخندهای دریای عرب و عمان به‌منظور بررسی نقش پارامترهای جوی، اقیانوسی در تعیین مسیر حرکت آن‌هاست. بدین منظور با استفاده از آمار موجود در مرکز مشترک اخطار طوفان، اطلاعات مربوط به چرخندها تهیه شد. همچنین با استفاده از داده‌های باز تحلیل پایگاهECMWF متغیرهای فشار سطح دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل سطح 850 هکتوپاسکال، دمای سطح 1000هکتوپاسکال و دمای سطح دریا در محدودۀ -5 تا 40 درجه عرض شمالی و 40 تا 80 درجه طول شرقی برای مدت‌زمان حیات چرخند استخراج گردید. تولید و تحلیل نقشه‌ها نیز در محیط GRADS و ArcGis با استفاده از تغییرات آزیموت، روابط همبستگی و قوانین کشش و رانش انجام شد. نتایج نشان داد که در لحظه تشکیل، جهت حرکت همه چرخندها به‌غیراز گونو شمال غرب بوده و همبستگی قوی منفی بین دما و فشار سطح دریا در زمان شروع وجود داشته است. اما به‌جز چرخند گونو در سایر چرخند‌ها زمان تغییر مسیر بازمان رسیدن آن به اوج، یکی نیست. تحلیل نقشه‌های فشار سطح دریا نیز نشان داد که مسیر حرکت چرخندهای موردمطالعه از قوانین کشش و رانش پیروی کرده و حاکمیت پرفشارها در فصل سرد باعث شده چرخندهای نیلوفر و چاپالا نسبت به سایر، به سمت عرض-های بالا گسترش پیدا نکنند.

کلیدواژه‌ها

چرخندهای حاره؛ محدوده دریای عرب و عمان؛ تغییرات آزیموت؛ قوانین کشش و رانش

مراجع

خسروی، محمود؛ پودینه، محمدرضا؛ 1389. تحلیلی بر تأثیرات اقلیمی چرخند حاره‌ای گونو ( خرداد 1386) بر جنوب شرق ایران. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. شماره 72. صص 72-53.

سلمانیان، فرزاد؛ خوش‌اخلاق، فرامرز؛ شمسی‌پور، علی‌اکبر؛ زارعی، کبری؛ 1391. واکاوی همدید پیدایش و گسترش توفند حاره‌ای فت در جنوب غرب آسیا. نشریه پژوهش‌های اقلیم‌شناسی، سال سوم، شماره 11. صص 98-79.

قویدل رحیمی، یوسف؛ 1390. نگاشت و تحلیل همگرایی جریان رطوبت جو طی بارش فوق سنگین ناشی از طوفان حاره‌ای فت در سواحل چابهار. مدرس علوم انسانی- برنامه‌ریزی و آمایش فضا. شماره2. صص 101-118.

قویدل رحیمی، یوسف؛ عباسی، اسماعیل؛ فرج زاده، منوچهر؛ 1394. واکاوی سازوکار و مخاطرات طوفان حاره‌ای نیلوفر. دانش مخاطرات. دوره دوم. شماره 1. صص 21-34.

گلشنی، علی‌اصغر؛ تائبی، سهیلا ؛ 1387. مدل‌سازی عددی طوفان حاره‌ای گونو و امواج ناشی از آن در دریای عمان. نشریه مهندسی دریا. سال چهارم. شماره 8. صص 25-34.

لشکری، حسن؛ کیخسروی، قاسم؛ 1389. تحلیل سینوپتیکی طوفان گونو و اثرات آن بر جنوب شرق ایران. مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی. سال 21. شماره پیاپی 39. شماره 3. صص 1-20.

مزرعه فراهانی، مجید؛ احمدی، مرضیه؛ ثقفی، محمدعلی؛ 1394. ارزیابی نیروهای مؤثر بر تشکیل و تقویت توفان حاره‌ای گونو با استفاده از مدل تحلیلی کیو و بررسی عملکرد مدل‌های عددی در تعیین شدت آن. فیزیک زمین و فضا. شماره 2. صص 273- 280.

مشهدی، لیلا؛ حاجی‌زاده ذاکر، ناصر؛ سلطان‌پور، محسن؛ مقیمی، سعید؛ 1392.شبیه‌سازی عددی امواج و مد ناشی از طوفان گونو در خلیج چابهار. نشریه مهندسی دریــا. سال نهم. شماره 17. صص37 -50.

Dare, R., & Mcbride, J. (2011). Sea surface temperature response to tropical cyclones. Monthly Weather Review, 139, 3798-3808.

ECMWF. (2016). European Centre for Medium-Range Weather Forecasts datasets website , ERA Interim, Daily,http://apps.ecmwf.int/datasets/data/interim-full-daily/levtype=sfc/

Emanuel, K. (2005). Increasing destructiveness of tropical cyclones over the past 30 years. Nature, 436, 686-688.

Evan, A., & Camargo, J. (2010). A climatology of the Arabian Sea cyclonic storms. Journal of Climate, 24, 140-158.

Haggag, M., & Badry, H. (2012). A hydrometeorological modeling study of tropical cyclone Phet in the Arabian Sea in 2010. Atmospheric and Climate Sciences, 2, 174-190.

Indian Meteorological Department (IMD) Report. (2008). Report on Cyclonic Disturbances over the North Indian Ocean during 2007, RSMC-Tropical Cyclones, New Delhi, 1-98.

Indian Meteorological Department. (2016). Regional Specialized Meteorological Center for Tropical Cyclones over Northern Indian, Indian Meteorological Department website,( www.rsmcnewdelhi.imd.gov.in)

Mei, W., & Pasquere, C. (2013). Spatial and temporal characterization of sea surface temperature response to tropical cyclones. Journal of Climate, 26, 3745-3765.

Neumann, C. J. (1993). Global overview, chapter 1 global guide to tropical cyclone forecasting, WMO. TC, (560).

Rana, A. S., Zaman, Q., Afzal , M., & Haroon, M. A. (2014). Characteristics of sea surface temperature of the Arabian sea coast of pakistan and impact of tropical cyclones on SST. Pakistan Journal of Meteorology, 11, 61-70.

Wahiduzzaman, M. (2011). An analysis on cyclonic track in the coastal region of Bangladesh. International Journal of Geomatics and Geosciences, 2, 530-530.

Wu, L., Ni, Z., Duna, J., & Zong, H. (2013). Sudden tropical cyclone track changes over the western north pacific: a composite study. Monthly Weather Review, 141, 2597-2610.

Zhu, x., Sun, J., Liu, Z., Liu, Q., & Martin, J. (2007). A synoptic analysis of the inter-annual variability of winter cyclone activity in the Aleutian low region. Journal Of Climate, 20, 1523-1538.