جبران زیان مغبون از طریق پرداخت مابه التفاوت قیمت (تحلیل فقهی، حقوقی و اقتصادی)

دانشنامه حقوق اقتصادی

مقاله 2، دوره 26، شماره 16، دی 1398، صفحه 25-48   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/le.v26i15.68556

نویسندگان

محمد عابدی^{* 1}؛ عبدا... خدابخشی²

¹فردوسی مشهد

²دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

از منظر فقهی و قانون مدنی و براساس آنچه تاکنون استنباط شده و در رویه قضایی شاهد بوده­ایم، در صورت تحقق غبن، مغبون به انتخاب یکی از دو گزینه «فسخ» یا «ابقای عقد» محدود شده است. وی نمی تواند بجای فسخ، تفاوت ارزش روز مورد معامله با ثمن را مطالبه کند تا در صورت عدم امکان آن، قادر به فسخ باشد یا این که غابن بتواند با پرداخت تفاوت قیمت، مانع از فسخ شود. در قانون مدنی فقط به جهل مغبون به قیمت عادله توجه شده و نااگاهی غابن را لحاظ نکرده است. تحلیل اقتصادی و توجه به عدالت معاوضی اقتضاء دارد راهکار دیگری نیز اتخاذ شود و طرحی نو ارائه گردد: تدوین قاعده ای که مغبون و غابن بتوانند با مطالبه یا پرداخت تفاوت قیمت مانع از فسخ معامله شوند و همسو با اصول لزوم عقد و ابقای قرارداد حرکت کنند؛ اصولی که ریشه در عرف اقتصادی و تمایل جامعه به ثبات و امنیت قراردادها دارد. این راه را دادگاه تجدید نظر استان مرکزی در دادنامه شماره 9609978617000383 مورخ 2/9/1395 گشوده و دعوای مطالبه تفاوت قیمت را از مغبون شنیده است. نظر خردمندانه ای که ظاهراً اجتهاد در برابر نص و خلاف مشهور است لیکن تحلیل اقتصادی و منصفانه مبانی رای و نیز برخی نگرش های فقهی و حقوقی موید آن است.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: خیار غبن؛ دادگاه عمومی؛ دادگاه تجدیدنظر؛ تحلیل اقتصادی؛ ارش

مراجع

[1] Alavi, houman (2004), barrasi ravand tahavolat hazine mobadele dar eghtesad iran, doure 1380-1350, Esfahan university.

[2] Ameli, javad,(1998), meftah al keramat fi sharhe ghavaed al alameh, entesharat eslami, vol. 14, first edition,Qom.

[3] Ameli, mohamad (shahid aval),(1996), al dorous fi fegh al emamieh, vol.3, entesharat eslami, Qom.

[4] Ameli, ali (mohaghegh sani),(1993), jame al maghased fi sharh al ghavaed, vol.5, moaseseh, alal beyt, second edition, ghom.

[5] Ameli, zeyno al din(shahid sani),(1992), masalek al afham ela tanghih sharaye al eslam, vol. 4, moaseseh al maaref al eslamie, first tdition, ghom.

[6] Ansari, Mahdi, (2011), tahlile eghtesadi hoghogh e gharadadha, entesharat jaavedaneh, jangal, first edition.

[7] Ansari, morteza (sheykh),(1995), ketab al makaseb, vol. 6, kongereh, first edition, Qom.

[8] Asadi helli, allameh, tazkere al foghaha,(1994), vol. 11, moasese al beyt, first edition, Qom.

[9] Asadi helli, (allameh)hasan,(1993), ghavaed al ahkam fi marefat al halal va al haram,vol. 2, entesharat eslami, Qom.

[10] Asadi helli, mohamad(fakhr al mohagheghin),(2008), ezah al ghavaed fi sharhe moshkelat al ghavaed, vol.1, moaseseh esmaeelian, Qom.

[11] Babaii, iraj, (2007), mabani nazari rouykard eghtesadi hoghogh, majaleh pajoohesh hoghogh va siasat, issue. 9, n. 23, PP. 14-57.

[12] Badini, hasan, (2005), phalsaphe masoolit madani, first edition, sherkat sahami enteshar,

[13] Bahrani, yousef,(1985), al hadaegh al nazere fi ahkam al etrat al tahereh, vo. 19, entesharat eslami, first edition, Qom,

[14] Bahrani, hoseyn, (1984), al anvar al gavame fi sharhe mafatih al sharaye, vol. 11, majma al bohous al elmi, first edition, Qom,

[15] Haeri, seyed ali,(sahib riaz),(1997), riyaz al masael fi jahghigh al ahkam bedalael, vo. 8, moaseseh alolbeyt, Qom.

[16] Jafari langeroudi,mohammad jafar, (2008), A: al faregh, dayerat al maaref omoumi hoghogh, vol.1, first edition, ganje danesh, Tehran.

[17] Jafari langeroudi,mohammad jafar, (2008), B: al faregh, dayerat al maaref omoumi hoghogh, vol.1, first edition, ganje danesh, Tehran.

[18] Jafari langeroudi,mohammad jafar, (2001), phalsaphe hoghogh madani, vol. 2, osoul ame ezn va ezniat, first edition, ganje danesh

[19] Katouzian naser, (1997), ghavaede omoomi gharardadha, vol. 5, second edition, sherkat sahami enteshar,

[20] Khodabakhshi, abdollah, (2014), hoghoogh hakem bar ejrae arae madani, sherkat sahami enteshar, first edition, tehran.

[21] Khoii, seyed abolghasem,(2005), mesbah al feghahe, vol. 7, moaseseh ehya asar emam Khoie,

[22] Kouter, Rabert,. Youlen, Tams,(2010), translated bt: Dadgar, Yadollah and Akhavan, Hamedeh, hoghoogh va eghtesad, pajouheshkade eghtesad va noor, first edition, tehran.

[23] Koleyni, aboujafar,(1987), al kafi, vol. 5, al kotob al eslamie, forth edition, Tehran.

[24] Mansouri, saeed, (1997), tahlile mabani khiyare ghabn, pajuheshnameh hoghogh khosousi, n. 1, PP, 59-72.

[25] Moghadas ardabily,(1983), majma al faede al borhan fi sharhe ershad al azhan,vo. 8, entesharat eslami, first edition, ghom.

[26] Mousavi khomeyni, seyed rouh allah, (2001), Ketab al beey, vol. 5, moaseseh tanzim vw nashr, first edition, Tehran.

[27] Najafi, kashef al gheta, Mahdi,(n.d), Mored al enam fi sharhe sharaye al eslam, vo. 4, moasese kashef al gheta, forth edition, najaf.

[28] Najafi, mohamad hasan(sahib al javaher), (2015), javaher al kalam fi sharhe sharaye al eslam, dar ehya al joras al arabi, senenth edition, Beirut.

[29] Nasiri Aghdam, Ali,(2006), Eghtesad Hazineh-Mobadeleh, Jastarhay Hoghooghi, ser. 3, vol. 5.

[30] Sabzevari, seyed abdol al ala,(1992), mohazab al ahkam fi bayak al halal va al haram, vol. 17, forth edition, daftar ayat allah sabzevari, ghom.

[31] Tabatabaee hakim, Seyed Mohsen, (1995), Mostamsek al orvat al vosghah, vol. 12, first edition, moaseseh dar al tafsir, ghom.

[32] Vashed seymari, mofleh, (1999),ghayat al maral fi sharhe sharaye al eslam, vol. 2, dar al hadi, first edition, Beirut.

[33] Tabatabaie Yazdi,(1993), seyed mohamad kazem, takmele al orvat al vosgha, vol. 1, davari, first edition, ghom.