نقدی بر دیدگاه «لزوم حبس مدّعی اعسار در پرداخت مهریه»

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 5، دوره 47، شماره 4 - شماره پیاپی 103، بهمن 1394، صفحه 159-178   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v47i23.15044

نویسندگان

حسین ناصری مقدم²؛

¹فردوسی مشهد

²دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مهریه، نخستین دین مالی است که به صرف تحقق نکاح، بر عهده زوج استقرار می‌یابد. زوجه حق دارد که این دین را از زوج طلب نموده در آن تصرف نماید. حال اگر پس از درخواست زوجه، زوج چنین ادعا کند که معسر و ناتوان از پرداخت آن است، رویه قضایی در دادگاه‌های ما چنین است که به حبس زوج حکم می‌کنند تا اعسار خودش را ثابت کند. این نوشته تلاش می‌کند پس از بررسی و تحلیل موضوع اعسار مدیون به‌طور عام، ثابت کند که حبس مدیون مجهول‌الحال بدواً، به‌ویژه در مورد زوج مدعی اعسار، مستند فقهی قابل قبولی ندارد؛ بنابراین، قول به نارواییِ حبس زوج، به حقیقت نزدیک‌تر و بااحتیاط سازگارتر است.

کلیدواژه‌ها

اعسار؛ حبس؛ دین؛ مدّعی؛ زوج؛ زوجه؛ نکاح

مراجع

قرآن کریم.

ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، المطبعة العلمیة، 1429 ق.

ابن بابویه، محمد بن علی، امالی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1425 ق.

ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1413 ق.

ابن زهره، حمزه بن علی، غنیة النزوع، قم، مؤسسة آل البیت، 1423 ق.

ابن قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، بیروت، عالم الکتب، 1398 ق.

ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم، الکافی فی الفقه، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمؤمنین (ع)، 1403 ق.

ابوالفضل موصلی، عبدالله بن محمود، الاختیار لتعلیل المختار، بیروت، دارالمعرفة، 1314 ق.

آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، بی‌تا.

اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، مکتبه آیة الله مرعشی نجفی، 1403 ق.

بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، بیروت، دارالفکر، 1419 ق.

حرّ عاملی، محمّدبن حسن، وسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1387 ق.

سلار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز، المراسم، نشرالحرمین، 1404 ق.

شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد، قم، مکتبة المفید، 1428 ق.

شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیّة فی شرح اللمعة الدمشقیّه، جامعة النجف، 1428 ق.

شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دارالکتب الاسلامیة، 1399 ق.

شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1428 ق.

شیخ بهائی، محمد بن حسین، جامع عباسی، تهران، مؤسسه فراهانی، 1312.

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، داراحیاءالتراث العربی، 1417 ق.

طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل، بیروت، 1418 ق.

طباطبایی، محمد حسین، دلیل المیزان فی تفسیرالقرآن، تهران، بیان، 1362.

طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، تهران، مطبعة تابان، 1418 ق.

طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1423 ق.

طوسی، محمد بن حسن، عدة الاصول، قم، مطبعه ستاره، چاپ اول، 1417 ق.

طوسی، محمد بن حسن، نهایة الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1414 ق.

عاملی غروی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامه، قم، آل البیت، 1423 ق.

عراقی، ضیاءالدین، شرح تبصرة المتعلّمین، قم، مطبعة مهر، 1397 ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام، قم، مؤسسة آل البیت، 1314 ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف ، تذکرة الفقهاء، تهران، المکتبة المرتضویة، 1413 ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام، قم، مؤسسه آل البیت، 1419 ق.

فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام عن قواعد الاحکام، تهران، نشراسلامی، 1416 ق.

مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الوفا، 1403 ق.

مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، ملاذ الأخیار، قم، کتابخانه‌ی آیت الله مرعشی نجفی، 1407 ق.

مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی، روضة المتقین، تهران، نشر بنیاد، 1423 ق.

محقق حلّی، جعفربن حسن، شرایع الاسلام، نجف اشرف، مطبعة الآداب، 1267 ق.

محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمؤمن، کفایة الاحکام، قم، دارالفکر، 1415 ق.

مفید، محمد بن محمد، المقنعه، بیروت، چاپ سنگی، 1410 ق.

مقدس اردبیلی، احمدبن محمد، مجمع الفائدة والبرهان، قم، دارالفکر، 1424 ق.

موسوی خوانساری، احمد، جامع المدارک، تهران، نشر مکتبة الابن بابویه، 1405 ق.