استفاده بهینه از آب باران راهکاری برای مقابله با کم آبی در مناطق خشک و نیمه ‌خشک

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 15، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 10، شهریور 1397، صفحه 115-122   

نوع مقاله: مقاله علمی- ترویجی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v5i1.62964

نویسندگان

زهرا نوری^* ؛ محمد علی زارع چاهوکی

دانشگاه تهران

چکیده

بارندگی کم همراه با توزیع نامناسب زمانی و مکانی، کمبود منابع آب و افزایش تقاضا برای آب از مشکلات اساسی در مناطق خشک و نیمه‌خشک می‌باشد. استفاده بهینه از منابع آبی موجود و نیز تلاش در جهت دستیابی به منابع آبی جدید دو راه حل عمده برای رفع نسبی این مشکلات هستند. از این میان، جمع‌آوری آب باران یکی از شاخص‌ترین روش‌های مدیریت بهره‌برداری از آب باران برای مقابله با کم آبی می‌باشد که در بسیاری از مناطق به سرعت در حال توسعه است. با توجه به تنوع و گستردگی روش‌های جمع‌آوری آب باران، باید در انتخاب روش مناسب به ویژگی‌هایی از قبیل مقدار بارندگی و نحوه توزیع آن، توپوگرافی زمین، نوع خاک، عمق خاک، عوامل اقتصادی و اجتماعی و مصارف آب هر منطقه توجه جدی نمود. در این مقاله، ابتدا عوامل موثر در انتخاب و طراحی روش‌های جمع‌آوری آب باران از جمله عوامل طبیعی مانند شرایط آب و هوایی، توپوگرافی منطقه، رواناب و عوامل فنی، اقتصادی، سازمانی و اجتماعی بررسی شده است. سپس روش‌های مختلف مربوط به سامانه‌های جمع‌آوری آب باران با سطوح آبگیر کوچک، بزرگ و جمع‌آوری آب از پشت بام‌ها به تفضیل بیان شده است.

کلیدواژه‌ها

جمع‌آوری آب باران؛ مناطق خشک و نیمه‌خشک؛ منابع آب؛ کم آبی

مراجع

طباطبایی یزدی، ج.، قدسی،.م.، سید حقایقی، س.ا. و رهنورد، م.ر. 1385. استحصال آب باران، روشی برای مدیریت بر بارندگی در مناطق خشک. دومین کنفرانس مدیریت منابع آب، 4-3 بهمن، دانشگاه صنعتی اصفهان.

حسینی، م. و روغنی، م. 1391. مقایسه روش‌های جمع‌آوری آب باران در سامانه‌های آبگیر لوزی شکل. مجله علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، 6(19): 7-18.

چکشی، ب. و طباطبایی یزدی، ج. 1391. استحصال آب باران شیوه‏ ای جهت استفاده از دانش بومی به منظور تأمین آب در مناطق خشک. اولین همایش ملی سامانه های سطوح آبگیر باران، آذر، مشهد.

صادق‏ زاده ریحان، م.ا.، زارع حقی، د. و نیشابوری، م.ر. 1392. ارزیابی روش ‏های استحصال آب باران در افزایش رطوبت خاک و رشد نهال پسته. نشریه دانش آب و خاک، 23(4): 203-214.

سازمان جنگل‏ ها، مراتع و آبخیزداری. 1387. دستورالعمل اصلاح مراتع با استفاده از روش‏ های ذخیره نزولات آسمانی. 60 صفحه.

رشیدی مهرآبادی، م.ح. و ثقفیان، ب. 1391. معرفی سیستم سطوح آبگیر پشت بام ساختمان‌های مسکونی در شهرها. اولین کنفرانس ملی سامانه‏ های سطوح آبگیر باران ، 22- 23 آذر ماه، مشهد .

محمدی نشلی، ی. و عزیزی، ع. 1390. طراحی و ساخت سیستمی جهت جمع‌آوری آب باران در باغات و مزارع کشاورزی. اولین همایش ملی چالش ‏های منابع آب و کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.

قدوسی، ج. 1376. در جستجوی آب: نگاهی به سیستم ‏های سطوح آبگیر باران در ایران. وزارت جهاد سازندگی با همکاری شهرداری تهران، 108 صفحه .

Borthakur S. 2007. Traditional rain water harvesting techniques and its applicability. Traditiona Knoweledge, 8(4): 525-530.

Derib S.D., AC, Assefa T., Berhanu B. and Zeleke G. 2009. Impacts of micro-basin water harvesting structures in improving vegetative cover in degraded hillslope areas of north-east Ethiopia. The Rangeland Journal, 31(2): 259–265.

Fraize W. and Lewis J. 1974. Rainwater harvesting: model-based design evaluation. Memorial University of Newfoundland.55 pp.

International Fund for Agricultural Development (IFAD). 2011. Rural Enterprises Project – Phase II.220 pp.

Munguambe P. and Ibraimo N. 2007. Rainwater harvesting technologies for small scale rainfed agriculture in arid and semi-arid areas. Department of Rural Engineering, Faculty of Agronomy and Forestry Engineering, University Eduardo Mondlane. 37pp.

Machiwal D. ‎2004. Water Harvesting Structures Planing, Design and Construction. Water Resources Management, 18(3): 219-235.

Krishna H. 2003. An overview of rainwater harvesting systems and guidelines in the United States. Proceedings of the First American Rainwater Harvesting Conference, Aug 21-23, Austin (TX).

Samuel M.P. and Mathew A.C. 2008. Rejuvenation of water bodies by adopting rainwater harvesting and groundwater recharging practieces in catchment area. The 12 th World Lake Conference, 766-776.

Tuinhof A., van Steenbergen F., Vos P. and Tolk L. 2012. Profit from Storage: The Costs and Benefits of Water Buffering. 3R Water Secretariat. Wageningen, The Netherlands.

Tavakoli A.R. and Oweis Th. 2011. Improving rain water productivity by micro cathment water harvesting system at Northwest of Iran. ICID 21st International Congress on Irrigation and Drainage, 15-23 October, Tehran, Iran.

Yosef B.A. and Asmamaw D. K. 2015. Rainwater harvesting: An option for dry land agriculture in arid and semi-arid Ethiopia. Water Resources and Environmental Engineering, 7(2): 17-28.

Zingiro A., Okello J.J. and Guthiga P.M. 2014. Assessment of adoption and impact of rainwater harvesting technologies on rural farm household income: the case of rainwater harvesting ponds in Rwanda. Environment, Development and Sustainability, 16: 1281–1298.