مطالعه کانه‌ زایی سولفیدی در سنگهای اولترامافیک مجموعه افیولیتی فاریاب، جنوب کرمان

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 4، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 13، دی 1394، صفحه 259-276   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v7i2.35550

نویسندگان

محمد علی رجب زاده^* ؛ فاطمه آل سعدی

شیراز

چکیده

مجموعه افیولیتی فاریاب در 140 کیلومتری شمال شرق بندرعباس در جنوب غرب زون مکران واقع شده است. این افیولیت از نظر ماهیت سنگ شناسی به دو بخش ماگمایی شمالی و دیرگداز جنوبی حاصل از سنگهای باقی مانده از ذوب‌بخشی گوشته فوقانی قابل تقسیم است. کانه زایی محدود سولفیدی در افقهای مختلف سنگ شناسی بخش شمالی صورت گرفته است. مطالعات پتروگرافی نشانگر ایجاد کانیهای سولفیدی در دو نسل می باشد. در نسل اول، کانیهای اولیه ماگمایی به‌صورت بی شکل با بافت افشان و به شکل بین‌دانه‌ای و در نسل دوم، کانیهای ثانویه در اثر عملکرد سیال گرمابی به شکل رگه‌چه ای در امتداد شکستگیهای سنگهای سیلیکاتی به‌وجود آمده اند. کانیهای سولفیدی اولیه از نوع پیروتیت، پنتلاندیت و کانیهای سولفیدی ثانویه اغلب شامل دیژنیت و پیریت می-باشند اسپینل های کروم دار همراه در سنگهای اولترامافیک به دو صورت انتشاری و توده ای دیده می‌شوند. میزان Cr#[100*Cr/(Cr+Al)] در نوع انتشاری از72 تا 74 و در نوع توده ای بین 82 تا 85 در تغییر است. همچنین میزان Mg#[100*Mg/(Mg+Fe+2)] به‌ ترتیب برای نوع انتشاری بین 29 تا 33 و برای نوع توده ای بین 53 تا 58 است. این ترکیب شیمیایی متناسب با اسپینل های کروم داری هستند که از ماگمای بونینیتی در جایگاه زمین ساختی فوق فرورانش شکل می گیرند. کانیهای سیلیکاتی سنگهای میزبان اغلب از نوع کلینوپیروکسن (دیوپسید و اوژیت) با Fs3-4،En45-48 ،Wo47-50 اولیوین با 95-Fo92 و ارتوپیروکسن (انستاتیت تا برونزیت) باEn85-87 می‌باشند. سنگهای میزبان سولفید از نوع ورلیت و کلینوپیروکسنیت هستند. مطالعات پتروگرافی نشانگر افزایش میزان و اندازه کانیهای سولفیدی با ازدیاد میزان کانی کلینوپیروکسن در سنگ میزبان است.

کلیدواژه‌ها

سولفید؛ کانه زایی؛ سنگ اولترامافیک؛ افیولیت؛ فاریاب

مراجع

Ahmed, A., Harbi, H. and Habtoor, A., 2012. Compositional variations and tectonic settings of podiform chromitite and associated ultramafic rocks of the Neoproterozoic ophiolite at Wadi Al Hwanet, northwestern Saudi Arabia. Journal of Asian Earth Sciences, 45 (6): 118-134.

Caran, S., Çoban, H., Flower, M., Ottley C. and Yılmaz, K., 2010. Podiform chromitites and mantle peridotites of the Antalya ophiolite, Isparta Angle (SW Turkey): Implications for partial melting and melt-rock interaction in oceanic and subduction-related settings. Lithos, 114 (3-4): 307-326.

Derbyshire, E.

J., O'Driscoll, B., Lenaz, D., Gertisser, R. and Kronz, A., 2013. Compositionally heterogeneous podiform chromitite in the Shetland Ophiolite Complex (Scotland): Implications for chromitite petrogenesis and late-stage alteration in the upper mantle portion of a supra-subduction zone ophiolite. Lithos, 162 (1) 279-300.

Edwards, S.J., Pearce, J.A. and Freeman,J., 2002. New insights concerning the influence of water during the formation of podiform chromitite. Geological Society of America, Special Paper, 349 (3) 139-147.

Evans, A.M., 2000. Ore geology and industrial minerals. An Introduction. Black well Pub, Oxford, London, 389 pp.

Jan, M.Q., Windley, B.F., 1990. Chromian spinel-silicate chemistry in ultramafic rocks of the Jijal complex, Northwest Pakistan. Journal of Petrology, 31 (3): 666-715.

Jannessary, M.R., Melcher, F., Lodziak, J. and Meisel, T., 2012. Review of platinum-group element distribution and mineralogy in chromitite ores in chromitite ores from southern Iran. Ore geology reviews, 48 (1): 278-305.

Legrand, D.L., Bancroft, G.M. and Nesbitt, H.W., 2005. Oxidation/alteration of pentlandite and pyrrhotite surfaces at pH 9.3: Part 1. Assignment of XPS spectra and chemical trends. American Mineralogist, 90 (7): 1042-1054.

Maurel, C. and Maurel, P., 1982. Etude experimentale de la solubilite du chrome dans les bains silicates basiques et sa distribution entre liquide et mineraux coexistants: conditions d’existence du spinelle chromifere, Bulletin of Mineralogy, 105 (1): 640-647.

McCall, G.J.H., 1985. Explanatory text of the Minab Quadrangle Map, Scale 1:250,000. Geological Survey of Iran.

Mosenfelder, J.D., Marton, F.C., Ross, C.R., Kerschhofer, L. and Rubie D.C., 2001. Experimental constraints on the depth of olivine metastability in subducting lithosphere. Physics of the Earth and Planetary In terios, 127 (1-4): 165-180.

Naldrett, A. J., 1989. Introduction: magmatic deposits associated with mafic rocks. In: A.J. Whitney, J.A. Naldertt and R M.J. obertson (Editors), Ore Deposition Associated with Magmas. Society of Economic Geologists, New York, pp. 1-4.

Naldrett, A.J., 2004. Magmatic Sulfide Deposits: Geology, Geochemistry and Exploration. Springer, New York, 727 pp.

Nickel, E.H. and Ross, J.R., 2008. The supergene alteration of pyrrhotite-pentlandite ore at Kambalda, Western Australia. Economic Geology, 69 (1): 93-107.

Pazand, K., Aliniya, F., Ghanbari, Y., Hassani, H. and Aghavali, N., 2012. A reconnaissance study of platinum group elements (PGE) contents from sulfide mineralization in pyroxenite in Faryab ophiolite of Iran. Arabian Journal of Geosciences, 5 (5): 1021-1029.

Rajabzadeh, M.A., Moosavinasab, Z., 2013. Mineralogy and distribution of Platinum-Group-Minerals (PGM) and other solid inclusions in the Faryab ophiolitic chromitites, Southern Iran. Mineralogy and Petrology, 107 (6): 943-962.

Rollinson, H., 2008. The geochemistry of mantle chromites from the northern part of the Oman ophiolite: inferred parental melt compositions. Contributions to Mineral Petrology, 156 (3): 273-288.

Shelly, D., 1993. Igneous and metamorphic rocks under the microscope. Cambridge University Press, Cambridge, 445 pp.

Song, X., Zhou M., Tao Y., and Xia, J., 2008. Controls on the metal compositions of magmatic sulfide deposits in the Emeishan large igneous province, SW China. Chemical Geology, 253 (1-2): 38-49.

Song, X., Wang, Y. and Liemeng, C., 2011. Magmatic Ni-Cu-(PGE) deposits in magma plumbing systems: Features, formation and exploration. Geoscience frontiers, 2 (3): 375-384.

Talkington, R.W., Watkinson, D.H, Whittaker P.J., Jones P.C., 1984. Platinum group minerals and other solide inclusions in chromite of ophiolitic complexes: occurrences and petrological significance. Tschermakes Mineralogische und Petrographische Mitteilungen, 32 (4): 285-301.

Uysal, I., Kaliwoda, M., Karsli, O., Tarkian, M., Sadiklar, M.B. and Ottley, C.J., 2007. Compositional variations as a result of partial melting and melt–peridotite interaction in an upper mantle section from the Ortaca area, southwestern Turkey. Canadian Mineralogist, 45 (6): 1791-1813.

Von Gruenewaldt, G., Dicks, D., Wet J. and Horsch, H., 1990. PGE mineralization in the western sector of the Eastern Bushveld complex. Mineralogy and Petrology, 42 (1): 71-95.

Zhou, M.F., Robinson, P.T. and Bai, W.j., 1994. Formation of podiform chromitites by melts/ rock interaction in the upper mantle. Minerlium Deposita, 29 (1): 98-101.