قیمت‌گذاری آب در تولید گندم در منطقه قهاوند با استفاده از اقتصادسنجی فضایی

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 2، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 11، اسفند 1397، صفحه 1-10   

نوع مقاله: مقاله علمی- ترویجی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v5i2.68047

نویسندگان

سید محسن سیدان^{* 1}؛ آیدا مرب²

¹مشهد

²دانشگاه علوم وتحقیقات تهران

چکیده

در سال‌های اخیر به ‏دلیل برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی دشت قهاوند، سطح سفره آب به شدت کاهش یافته است. بنابراین اتخاذ راهکار مدیریتی مناسب، جهت بهره‏‌گیری مطلوب از این منبع دارای اهمیت فراوانی است. در مدیریت اقتصادی منابع آب، مسئله اصلی ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضای آن است. در ایجاد این تعادل، ارزش اقتصادی آب مانند قیمت هر نهاده‌ی دیگر نقش تعیین ‏کننده‌ای برعهده دارد. به ‏این ‏علت قیمت‌گذاری آب به‏ عنوان یک روش غیرمستقیم برای استفاده کارا و پایدار از آب در بخش کشاورزی توصیه شده است. هدف این پژوهش برآورد ارزش اقتصادی آب با استفاده از رهیافت اقتصادسنجی فضایی است. در این تحقیق با در نظر گرفتن این موضوع که چاه ‏های کشاورزی با سایر چاه‏ های مجاور از نظر منابع آب زیرزمینی ارتباط دارد، تلاش دارد به این سوال پاسخ دهد که عامل مجاورت تا چه حد تابع تقاضای آب را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ضریب همبستگی حاصل از تخمین توابع نشان داد، که کاربرد رگرسیون فضایی نسبت به روش رگرسیون کلاسیک برتری دارد. اطلاعات مورد نیاز در این تحقیق به‏صورت میدانی و با تکمیل پرسشنامه از کشاورزان در سال 1395 جمع‏ آوری شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که قیمت واقعی آب در تولید گندم 2500 ریال در هر متر مکعب است. بنابراین برای ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضای آب می ‏توان از شکاف قیمت واقعی آب و قیمتی پرداختی توسط کشاورزان جهت اعمال سیاست قیمت‌گذاری آب در منطقه استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

آب؛ ارزش اقتصادی؛ اقتصاد سنجی فضایی؛ گندم؛ دشت قهاوند

مراجع

بلالی، ح. 1389. بررسی تأثیر سیاست‏های قیمتی و کشاورزی بر حفظ منابع آب‏های زیرزمینی: مطالعه موردی دشت بهار، رساله دکتری اقتصاد کشاورزی. دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس. تهران.

بلالی، ح.، خلیلیان، ص. و احمدیان، م .1389. بررسی نقش قیمت‏ گذاری آب در بخش کشاورزی بر تعادل منابع آب زیرزمینی. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی)، 24(2): 185-194.

پاکروان، م. و مهرابی بشرآبادی، ح. 1389. تعیین ارزش اقتصادی و تابع تقاضای آب در تولید چغندرقند استان کرمان. مجله پژوهش آب ایران، 4(6): 83-90.

پایگاه سازمان ملل متحد در ایران. 2018. https://www.un.org.ir/

پوران، ر.، راغفر، ح.، قاسمی، ع.ب.، بزازان، ف. 1396. محاسبه ارزش اقتصادی آب مجازی با رویکرد حداکثر‌سازی بهره‌وری آب آبیاری. فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 6(21): 189-212.

چیذری، م.، شرزه‏ ای، غ. و کرامت ‏زاده، ع. 1384. تعیین ارزش اقتصادی آب با رهیافت برنامه‏ ریزی آرمانی ( مطالعه موردی: سد بارزو شیروان). مجله تحقیقات اقتصادی، 39: 66-71.

حسین‏زاده، ج .، سلامی، ح و صدر، س. ک. 1386. برآورد ارزش اقتصادی آب در تولید محصولات زراعی با استفاده از توابع تولید انعطاف ‏پذیر ( مطالعه موردی: دشت مراغه-بناب). مجله دانش کشاورزی، 17(2): 1-14.

حسین ‏زاده، ج.، جوادی، ا.، حیاتی، ب.، پیش بهار، ا. و دشتی، ق. 1390. کاربرد مدل کنترل بهینه در برداشت آب از منابع زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت عجب شیر). نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 25(2): 212-218.

زراعت کیش، ی. 1395. ارزش‏ گذاری اقتصادی آب در بخش کشاورزی (مطالعه موردی دشت لیشتر). تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 47(1): 259- 269.

گزارش بیلان منابع آب زیرزمینی دشت‏های استان همدان.شرکت سهامی آب منطقه‏ ای استان همدان. 1394.

فلاحتی، ع.، سهیلی، ک، و واحدی، م. 1391. قیمت‌گذاری اقتصادی آب در بخش کشاورزی به روش رمزی. پژوهش‏ های اقتصاد و توسعه کشاورزی، 26(2): 134-140.

کرامت‏زاده، ع.، چیذری، ا.م . و میرزایی، ا .1385. تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی با استفاده از مدل الگوی کشت بهینه تلفیق زراعت و باغداری. اقتصاد کشاورزی و توسعه، 14(54): 35-60.

Howitt R., Medellin-Azuara J., MacEwan D. and Lund R. 2012. Calibrating disaggregate economic models of agricultural production and water management. Science of the Environmental Modelling and Softwre, 38: 244-258.

Huang Q., Rozelle S. and Howitt R. 2006. Irrigation water pricing in China. American Agricultural Economics Association Annual Meeting.

Lessage J. 1999. Spatial Econometrics. Department of Economics. University of Toledo.

Moore G and Michael R. 1999. Estimating irrigator ability to pay for reclamation water. Land. Economics, 75: 562-578.

Rogrers P., Silva R.D. and Bhatia R. 2002. Water is an economic good: How to use price to promoteequit. efficiency and sustainability. Water Policy, 4: 1-17.

Schrecongost A., Staatz J., Diallo B. and Yade M .2004. Water Pricing as Tool for Itegrated Water Resource Mnagement: A synthesis of Key Issues for Rural Weet Africa.Bureau for Economic Growth. Agriculture and Trade.Number 73.

Sing K .2007. Rational pricing of water as an instrument of improving water use efficiency in the agricultural sector: A case study in gujarat, India. International Journal of Water Resources Development, 23: 679-690.