جایگزینی اماره از قطع موضوعی

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 2، دوره 48، شماره 3 - شماره پیاپی 106، مهر 1395، صفحه 49-68   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.37407

نویسنده

مریم صباغی ندوشن^*

دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

با وجود طرح عدم امکان ثبوتی جایگزینی اماره از قطع موضوعی از سوی محقق خراسانی به لحاظ محذور اجتماع در لحاظ؛ شیخ انصاری گرچه تنزیل را در خصوص قطع وصفی نمی‌پذیرد، لکن نسبت به قطع کشفی معتقد به جانشینی می‌شود. عده‌ای نیز با توجه به مبنای مورد اختیار در باب حجیت اماره، قول به تفصیل را بر می‌گزینند. در این میان امام خمینی با التفات به عقلایی بودن امارات، بحث تنزیل را سالبه به انتفاء موضوع می‌داند. در حالی‌که چنین نگره‌ای مبتنی بر آن است که عنایت به دلیل حجیت اماره باشد، اما اگر محور بحث دلیلی باشد که قطع در آن أخذ شده، باید نحوه کیفیت قطع مأخوذ در موضوع مورد لحاظ قرار گیرد؛ و از آنجا که قطع به عنوان کاشف تام یعنی علم وجدانی به ندرت محقق می‌شود، قلّت تحقق آن نزد عقلا منجر به الحاق ظن اطمینانی به علم وجدانی شده که ثمره‌ی آن نیز جایگزینی اماره از قطع صفتی افزون بر قطع موضوعی است.

کلیدواژه‌ها

قطع وصفی؛ قطع کشفی؛ تنزیل اماره؛ بنای عقلا

مراجع

آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، درر الفوائد فی الحاشیه علی الفرائد، تهران، مؤسسة الطبع و النشر، 1410 ق.

 

آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الأصول، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1409 ق.

 

آملی، محمدتقی، مصباح الهدی فی شرح العرةه الوثقی، تهران، مؤلف، 1380.

 

ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1404 ق.

 

اصفهانی، ابوالحسن، وسیلة الوصول الی حقائق الأصول، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1422 ق.

 

اصفهانی، محمدحسین، الاجتهاد و التقلید (بحوث فی الأصول)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416 ق.

 

اصفهانی، محمدحسین، نهایة الدرایة فی شرح الکفایه، قم، سید الشهداء، 1374.

 

امامی خوانساری، محمد، تسدید القواعد فی حاشیة الفرائد، تهران، شیخ محمد قوانینی، 1352.

 

انصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائد الاصول، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1428 ق.

 

ایروانی، علی، نهایة النهایة فی شرح الکفایة، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1370.

 

بجنوردی، حسن، منتهی الأصول، تهران، مؤسسه العروج، 1380.

 

بهجت، محمدتقی، مباحث الأصول، قم، شفق، 1388.

 

ترحینی عاملی، محمدحسین، الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، قم، دار الفقه للطباعه و النشر،1427 ق.

 

حائری یزدی، عبدالکریم، دررالفوائد، قم، مؤسسه النشر الإسلامی، 1418 ق.

 

حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1409 ق.

 

حسینی شیرازی، صادق، بیان الأصول، قم، دار الانتصار، 1427 ق.

 

حسینی میلانی، علی، تحقیق الأصول، قم، الحقائق، 1428 ق.

 

خمینی، امام روح الله، انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار، 1415 ق.

 

خمینی، امام روح الله، جواهر الأصول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1376.

 

خوئی، ابوالقاسم، اجود التقریرات، قم، مطبعه العرفان، 1352.

 

خوئی، ابوالقاسم، دراسات فی علم الأصول، قم، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی، 1419 ق.

 

خوئی، ابوالقاسم، مصباح الأصول، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی، 1422 ق.

 

خوئی، ابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی، 1418 ق.

 

روحانی، محمد، المرتقی الی فقه الأرقی ـ کتاب الزکاه، تهران، مؤسسه الجلیل للتحقیقات الثقافیه، 1418 ق.

 

روحانی، محمد، زبده الأصول، تهران، حدیث دل، 1382.

 

روحانی، محمد، منتقی الأصول، قم، دفتر آیت الله سید محمدحسین روحانی، 1413 ق.

 

سبحانی، جعفر، الحج فی الشریعه الإسلامیه الغراء، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1424 ق.

 

سبحانی، جعفر، المحصول فی علم الأصول، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1414 ق.

 

سبحانی، جعفر، ضیاء الناظر فی احکام صلاة المسافر، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1418 ق.

 

صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الأصول، بیروت، الدار الاسلامیه، 1417 ق.

 

صدر، محمدباقر، دروس فی علم الأصول، الحلقه الثالثه، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1423 ق.

 

طباطبایی قمی، تقی، مبانی منهاج الصالحین، قم، منشورات قلم الشرق، 1426 ق.

 

عراقی، ضیاء الدین، منهاج الأصول، بیروت، دار البلاغه، 1411 ق.

 

فاضل موحدی لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیله ـ احکام التخلی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403 ق.

 

فاضل موحدی لنکرانی، محمد ، دراسات فی الأصول، قم، مرکز فقه الأئمه الأطهار (ع)، 1430 ق.

 

قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الإسلامیه، 1412 ق.

 

کمره‌ای، محمدباقر، اصول الفوائد الغرویة فی مسائل علم اصول الفقه الاسلامی، تهران، مطبعه فردوسی، بی‌تا.

محقق داماد، محمد، المحاضرات، اصفهان، مبارک، 1382.

 

مرتضوی لنگرودی، محمدحسین، الدرر النضید فی الاجتهاد و الاحتیاط و التقلید، قم، مؤسسه انصاریان، 1412

 

مرکزاطلاعات ومدارک اسلامی، فرهنگ نامه اصول فقه، قم، پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی، 1389.

 

مروجی، علی، تمهید الوسائل فی شرح الرسائل، قم، مکتب النشر الاسلامی، 1410 ق.

 

مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز الکتاب للترجمه و النشر، 1402 ق.

 

مکارم شیرازی، ناصر، انوار الأصول، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب (ع)، 1428 ق.

 

ملکی اصفهانی، مجتبی، فرهنگ اصطلاحات اصول، قم، عالمه، 1379.

 

منتظری، حسینعلی، نظام الحکم فی الإسلام، قم، نشر سرایی، 1417 ق.

 

موسوی بجنوردی، محمد، علم اصول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1415 ق.

 

نائینی، محمدحسین، فوائد الأصول، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1376.

 

نجم آبادی، ابوالفضل، الأصول، قم، مؤسسه آیه الله العظمی البروجردی، 1380.

 

نراقی، احمد بن محمد مهدی، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم،انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1417 ق.

 

یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی مع التعلیقات، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع)، 1428 ق.