ترجمه‏(نا)پذیری عناصر فرهنگی در متون دیداری‌شنیداری: مورد مطالعاتی زیرنویس‏های فرانسوی مجموعه تلویزیونی ایرانی در چشم باد

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 3، دوره 53، شماره 1، فروردین 1399، صفحه 63-100   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.v52i4.66028

نویسندگان

نصرت حجازی^* ؛ رویا شیرین

گروه زبان فرانسه، دانشگاه تربیت مدرس،تهران، ایران

چکیده

ترجمه تولیدات دیداری‌شنیداری به ویژه زیرنویس‏ها با چالش‏های بسیاری همراه است. این چالش‏ها در تماس با فرهنگ و عناصر فرهنگی بیشتر نمود داشته و مترجم را با پیچیدگی‏ها و دشواری‏های کاری بسیاری روبرو می‏سازد. هدف از این پژوهش کندو کاو در خصوص چگونگی ترجمه و انتقال عناصر فرهنگی در متون شنیداری‏ دیداری در قالب زیرنویس با توجه مقتضیات و محدودیت‏های فن‏ آورانه، زبان‏شناختی و زیباشناختی است. در این نوشتار، پس از ارائه تعریف و بازتاب چارچوب‏های نظری موجود پیرامون فرهنگ و عناصر فرهنگی آغاز کرده و با گذر از امکان‏پذیری یا امکان‏نا‏پذیری انتقال مولفه ‏های فرهنگی به مخاطبان غیربومی، به تحلیل پیکره مطالعاتی خود _مجموعه تلویزیونی ایرانی در چشم باد بر اساس ریخت‏ شناسی فرهنگی نظریه‏ پردازان لهستانی پرداخته و راهکارهای مترجم در انتقال مفاهیم فرهنگی را بررسی می‏نمائیم. تحلیل‏های توصیفی و زبان‏شناختی که از چگونه ترجمه گزاره‏های شفاهی فرهنگی در این پیکره به دست آمده‏اند، حاکی از آن است که ترجمه «خرده عناصر فرهنگی» و اشارات فاضلانه موجود در یک متن هرگز به صورت سیستم بسته عمل نمی‏کنند، بلکه قادرند در ازای فروریزش بخشی از ارزش‏های معنایی، گفتمانی یا سبک ‏شناختی در زبان مبدأ، پیام را پس از فهم، تعبیر و تعدیل در متن مقصد بازتولید کرده و پلی به سوی «مفاهمه بینافرهنگی» از تغییر ترجمه باز ایجاد کنند.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

ترجمه سمعی-بصری؛ گزاره شفاهی؛ زیرنویس؛ عناصر فرهنگی؛ ترجمه(نا)پذیری

مراجع

Cambridge dictionary. (2015). Cambridge, England: Cambridge University Press.

Delisle, J. (1993). La traduction raisonnee. Ottawa, Canada: Presses de L’Universite d’Ottawa.

Evseev, I. (1985). Proiectul unei grile valorice a textului lecturat. In O. Benkö et al. (Eds.), Cultură, model, educaţie permanentă: Aspecte actuale ale educaţiei permanente (pp. 15-32). Timişoara, Romania: Tipografia Universităţii din Timişoara.

Gajardo, A. (2010). La notion de culture dans les sciences sociales. Revue Europeenne des Migrations Internationales, 26(3), 218-221.

Hejwowski, K. (2004). Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu. Warszawa, Poland: Wy-dawnictwo Naukowe.

Hongwei, C. (1999). Cultural differences and translation. Meta, 44(1), 121-132.

Kussmaul, P. (1995). Training the translator. Amsterdam, Netherlands: John Benjamins.

Lambert, J. (2006). Functional approaches to culture and translation. Amesterdam, Netherlands: John Benjamins.

Le Petit Larousse Illustre. (2009). Paris, France: Larousse.

Lungu-Badea, G. (2004). Teoria culturemelor, teoria traducerii. Timişoara, Romania: Editura Universităţii din Timişoara.

Malinowski, B. (1923). The problem of meaning in primitive languages. In C. K. Ogden, & I. A. Richards (Eds.), The meaning of meaning: A study of the influence of language upon thought and of the science of symbolism (pp. 301-302). New York, NY: Harcourt.

Moles, A. A. (1967). Sociodynamique de la culture. Paris-La Haye, France: Mouton et Cie.

Nida, E. A. (1964). Toward a science of translating. Leiden, Netherlands: Brill.

Nord, C. (1997). Translating as a purposeful activity: Functionalist approaches explained. Manchester, England: St. Jerome.

Oana Nicolae, A. (2015). Multicultural dialogue: Translating culturemes. Proceedings of the International Conference of Literature, Discourse and Multicultural dialogue. Tîrgu-Mureş, Romania: Arhipelag XXI Press.

Oksaar, E. (1988). Culturemtheorie. Ein beitrag zur Schprachver wendungs forchung. Gőtingen, Germany: Vandenhoeck and Ruprecht.

Pisarska, A., & Tomaszkiewicz, T. (1996). Wspołczesne tendencje przekładoz nawcze. Poznań, Poland: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytet.

Raymond, W. (1989). Resources of hope: Culture, democracy, socialism. London and New York: Verso.

Vinay, J. P., & Darbelnet, J. (1977). Stylistique comparee du français et de l’anglais, methode de traduction. Paris, France: Beauchemin.

Warmuzińska-Rogoż, J. (2015). Les elements culturels dans la traduction. Katowice, Poland: Universite Silesie.

Williams, R., (1958/2015). Culture and society; Coleridge to Orwell. New York, NY: Random House.

Wojtasiewicz, O. (1957/1992). Wstęp do teorii tłumaczenia. Warszawa, Poland: TEPIS.

Xioaoyi, Y. (1999). Debat du siècle: Fidelite ou recreation. Meta, 44(1), 61-77.