نقدی بر نظریه لزوم اتحاد زوج (فحل)

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 1، دوره 48، شماره 4 - شماره پیاپی 107، بهمن 1395، صفحه 9-23   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.23236

نویسندگان

فاطمه حائری¹؛ حسین ناصری مقدم^{* 2}؛ محمد تقی قبولی در افشان²

¹دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در میان اسباب تحریم نکاح، مسأله رضاع، یکی از مسائل خیلی مهم و مبتلابه است. فقها در تمامی مذاهب اسلامی در این که رضاع از اسباب تحریم است، اتفاق نظر دارند. ولی مسأله‌ محل اختلاف این است که اصل در رضاع موجب نشر حرمت، مادر (مرضعه) است یا پدر (صاحب لبن)؟ مشهور امامیه معتقدند که آنچه برای نشر حرمت در رضاع معتبر است، اتحاد فحل است و دلیل آن‌ها روایاتی است که موجب تخصیص و تقیید عمومات و اطلاقاتی چند چون حدیث نبوی: «یحرم من الرضاع ما یحرم من النسب» و آیه «وَ أُمَّهاتُکمُ اللاَّتِی أَرْضَعْنَکمْ وَ أَخَواتُکمْ مِنَ الرَّضاعَةِ»(نساء/23)، می‌شود. قول مخالف مشهور، قول طبرسی صاحب تفسیر البیان و جمعی دیگر از امامیه است که در رضاعِ موجبِ نشرِ حرمت، اتحاد فحل را شرط ندانسته‌اند. دلیل این قول هم عموم حدیث، اطلاق آیه و نیز روایت محمد بن عبیده است. نقد و بررسی دو دیدگاه و دلائل آن‌ها قول غیرمشهور را قوت می‎بخشد.

کلیدواژه‌ها

نکاح؛ رضاع؛ نشر حرمت؛ اتحاد فحل؛ مرضعه

مراجع

قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، قم: اسوه، بی‌تا.

 

ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، 1410 ق.

 

ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم: انتشارات جامعه مدرسین، چاپ دوم، 1404 ق.

 

ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر، المهذب، جامعه مدرسین قم، بی‌چا، 1406 ق.

 

ابن حمزه، محمد بن علی، الوسیله، قم: مکتبه السید المرعشی، چاپ اول، 1401 ق.

 

ابن حیون، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، بی‌جا، دارالمعارف، 1383 ق.

 

ابن سعید، یحیی بن احمد، الجامع للشرایع، قم: مؤسسة سید الشهداء، بی‌چا، 1405 ق.

 

انصاری، مرتضی بن محمد امین، کتاب النکاح، قم، بی‌نا، چاپ اول، 1415 ق.

 

آل بحرالعلوم، محمدبن محمدتقی، بلغة الفقیه، تهران: مکتبة الصادق (ع)، چاپ چهارم، 1403 ق.

 

بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1363.

 

حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ دوم، 1414 ق.

 

حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ اول، 1413 ق.

 

شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة، قم: انتشارات داوری، چاپ اول، 1410 ق.

 

شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه، چاپ اول، 1416 ق.

 

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، تهران: المکتبة الاسلامیه، چاپ دوم، بی‌تا.

 

طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه نشر اسلامی، بی‌چا، 1402 ق.

 

طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل، قم، انتشارات جامعه مدرسین، بی‌چا، 1419 ق.

 

طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول، 1415 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، قم، دارالکتب الاسلامیة، بی‌تا.

 

طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم: مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول، 1417 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ اول، 1417 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، طهران: المکتبه المرتضویه، بی‌چا، 1387.

 

طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1365.

 

عاملی، محمد بن علی، نهایة المرام، قم: مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول، 1413 ق.

 

علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام، قم: مؤسسه الامام صادق، بی‌چا، 1420 ق.

 

علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقها، بی‌چا، تهران: مکتبه الرضویه، بی‌تا.

 

علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام، قم: انتشارات جامعه مدرسین، چاپ اول، 1413 ق.

 

فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام، قم: انتشارات جامعه مدرسین، بی‌چا، 1416 ق.

 

فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، قم: مؤسسه الهادی، چاپ دوم، 1416 ق.

 

قطب راوندی، سعید بن هبةالله، فقه القرآن، قم: مکتبه آیت الله العظمی النجفی المرعشی، چاپ دوم، 1405 ق.

 

محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام، تهران: انتشارات استقلال، چاپ دوم، 1409 ق.

 

محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمؤمن، کفایة الاحکام، اصفهان، مدرسه صدر مهدوی، بی‌تا.

 

محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، چاپ اول، قم: مؤسسه آل البیت (ع)، 1411 ق.

مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم: جامعه مدرسین، بی‌چا، 1410 ق.

 

موسوی خوانساری، احمد، جامع المدارک، طهران، مکتبة الصدوق، 1355.

 

نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ اول، 1419 ق.

 

نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ اول، 1408 ق.