نقش مخاطب در تحول شعر مشروطه

جستارهای نوین ادبی

مقاله 2، دوره 41، شماره 4 - شماره پیاپی 163، بهمن 1387، صفحه 25-48   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v41i1.13181

نویسنده

اختیاری ، واعظی اختیاری ، واعظی^*

چکیده

تحوّلات اجتماعی و توجّه به درخواستها و دغدغه های مردم، از عوامل عمدة دگرگونی شعر مشروطه است. این مقاله با تأسّی به آرای نظریّه پردازان غربی و منتقدان ایرانی، به مخاطب گرایی شعر مشروطه و جایگاه قابل توجّه مخاطب در ساختار و تحوّل شعر آن دوره پرداخته است. با بررسی سبک شناسانه و تحلیل جامعه شناختی شعر مشروطه و تحلیل محتوایی آثار، رابطة مخاطب، شعر و تحوّلات اجتماعی – فرهنگی این دوره تبیین شده است. ارزش و اهمیّت این پژوهش در این است که بسیاری از نکات اجتماعی – تاریخی را می توان در لابلای اشعار ردیابی و تجزیه و تحلیل کرد. مخاطب در تکوین و تحوّل شعر مشروطه نقش مؤثّری داشته و از ارکان شعر و علّت غایی آن محسوب می شود. شاعران وضعیّت یکسانی نداشته اند: گروهی سنّت گرا و پیرو سبک بازگشت بوده اند؛ مثل صفای اصفهانی و فرصت شیرازی و شاعرانی که تا حدودی به مسائل اجتماعی با نگاهی انتقادی پرداخته اند، مثل ایرج میرزا، بهار و ادیب الممالک؛ و شاعرانی که در متن انقلاب و پیشگام مبارزه مردمی بوده اند؛ ‌مثل نسیم شمال، عارف، عشقی و لاهوتی. هر دسته از این شاعران مخاطبان خاصِّ خود را داشته‌اند.